لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره – ایران ترجمه – Irantarjomeh

مقالات ترجمه شده آماده گروه جانورشناسی

مقالات ترجمه شده آماده کل گروه های دانشگاهی

مقالات

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد )هوبره) کلامیدوتیس(آندولاتا) در موری، استان زیانجیانگ چین

 هوبارابوستارد(کلا میدوتیس آندولاما) (هوبره) یک جاندار با جثه متوسط ، صحرایی و نیمه‌صحرایی و عضو ثابت دسته اوتیدیدا می باشد که در طبقه‌بندی IUCN  بعنوان یک جاندار آسیب‌پذیر تعیین شده است. نوع آسیایی آن (کلا میدوتیس مکوئینی) دارای پراکندگی از خاورمیانه تا نواحی غربی و مرکزی اتحادجماهیرشوروی سابق   می باشد که پاکستان ، افغانستان و قزاقستان را نیز در برمی گیرد . پراکندگی این حیوان در زیانجیانگ چین در حاشیه جونگار بازین در زیانجیانگ شمالی می‌باشد. شکارچیان سنتی هوبارابوستارد قوش‌بازانی بودند که در طول زیستگاه زمستانی این حیوان از کشورهای عربی تا ازبکستان ،‌ ترکمنستان و قزاقستان وجود داشته‌اند .

جمعیت هوبارابوستارد در طی دهه‌های اخیر کاهش یافته است. به نظر می رسد علت این کاهش گستردگی اراضی کشاورزی ، افزایش چرای دامهای اهلی و همچنین شکار باشد. مطالعات متعددی برای مشخص نمودن زیستگاه‌های تابستانی ، زیستگاه‌های زمستانی و همچنین تغییرات فصلی در این زیستگاهها انجام پذیرفته است.  علی‌رغم تحقیقات فوق‌الذکر، اطلاعات ما در مورد محل‌های تولید مثل هوبارابوستارد، بویژه لانه‌گزینی در استان زیانجیانگ چین، همچنان ناشناخته مانده است. اما دانستن ویژگیهای زیستگاه تولید مثل هوبارابوستارد مهم است ، چرا که تعیین‌کننده مکانهای مناسب برای تولید مثل هوبارا و نیز دورنمای گستردگی این حیوان می باشد، در موری واقع در استان زیانجیانگ چین که یکی از زیستگاه‌های تولید مثل مهم برای هوبارا بشمار می‌رود می توان هوبارا را بصورت منظم در طول پاییز و تابستان، یعنی از اواسط آوریل تا اواخر ماه می و نیز از اواسط ماه سپتامبر تا اکتبر، در این منطقه مشاهده نمود.

از این جهت موری را می‌توان یک زیستگاه جهت تولید مثل و هم یک زیستگاه تابستانی به شمار آورد. طی تابستان هوباراهایی که وظیفه تولید مثل را بعهده دارند استفاده وسیعی را از ناحیه شمال‌شرقی موری  می نمایند. هدف از این مطالعه تعیین ساختار زیستگاه هوبارابوستارد بوده تا بدین منظور بتوان عادات این حیوان و نیز فاکتورهای موثر بر زیستگاه‌های این حیوان را مشخص نمود . طبعا کسب دانش در مورد زیستگاه تولید مثلی هوبارابوستارد می‌تواند منجر به اجرای استراتژی‌هایی در جهت حمایت از این گونه‌های آسیب‌پذیر گردد .

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

مواد و روشها  

منطقه مورد مطالعه

حوزه عملکرد ما طی سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ میلادی در موری واقع در استان زیانجیانگ چین قرار داشت . این ناحیه یک فلات مسطح با ارتفاعی حدود ۸۰۰ متر از سطح دریا می‌باشد. خاک این ناحیه غالبا متشکل از رس و ماسه است که در بخش شمالی بیشترین قسمت آن را شن تشکیل می‌دهد. همچنین آب و هوای منطقه خشک و سرد است (بطور متوسط ۲۰ درجه در جولای و ۱۵ درجه در ژانویه).  میزان متوسط ریزش باران در سال ۱۵۰ میلیمتر بوده که غالبا در زمستان و بهار می باشد . با وجود این که برکه‌های موقتی آب ممکن است متعاقب یک بارندگی سنگین برای هفته‌های متعدد در بسترهای آبرفتی رودخانه‌ها وجود داشته باشد، هیچگونه آب سطحی را نمی‌توان بصورتی دائمی در این منطقه مشاهده نمود.

انواع متعددی از آناباسیس سالسا گونه‌های گیاهی غالب این منطقه به شمار می‌رود. بعلاوه گیاهان یکساله معمول در این منطقه گونه‌های سراتوکارپاس و پلنتگو‌اس‌پی   هستند. رستنی‌‌ها بطور معمول در این منطقه کوتاه (۱۵-۱۰ سانتیمتر) و یا بوته‌های پراکنده بلند (۸۰-۵۰ سانتیمتر) می‌باشند که غالبا از نوع سالسولااربوسکولا و سراتوایدس لیتنس بوده که در برخی از مواقع بوته‌زارهایی به عرض ۳۰۰ متر را تشکیل می‌دهند. پوشش‌های گیاهی موقت و نیمه‌دائم در اوائل بهار و در زیر درختچه‌ها به فراوانی یافت می‌شوند. پوشش گیاهی در بستر رودخانه‌ها و در نواحی پست نسبتا متراکم و فراوان است.

عمده شکارچی زمینی این حیوان روباه می‌باشد. فصل تولید مثل هوبارا با فصل تولید مثل روباه‌ها در منطقه موری همزمان است. در سراسر این مطالعه روباه‌های در حال جستجوی غذا ، حتی در طول روز ، مشاهده شده‌اند. از سال ۱۹۹۸ تا سال ۲۰۰۰ ، ۴۵ لانه هوبارا را در منطقه مورد مطالعه یافتیم که از بین آنها ۲۳ مورد (۵۱%) مورد حمله روباه‌ها قرار گرفته بودند.

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

قوش‌ها

در طول فصول تولید مثل از ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ ما موفق شدیم با انجام رانندگی با سرعت کم۳۰ کیلومتر در ساعت لانه‌ها را مشخص نمائیم. حتی، یک مرتبه نیز یک هوبارای ماده را به هیجان آوردیم. او در حال فرار با داشتن رفتاری تولید مثل گونه بطور آشکار گردنش را افراشته نگه داشته و سرش به سمت پایین متمایل نموده بود. جنس ماده سعی داشت تا فاصله خود را با لانه ثابت نگه دارد . بنابراین پیدا کردن تخم‌ها را برای یک مزاحم دشوار می ساخت. در چنین وضعیتی اتومبیل حداقل ۴۰۰ متر از موقعیت مورد نظر به سمت عقب برگشت تا بدینوسیله بتوانیم با استفاده از دوربین تلسکوپی به تماشای حیوان ماده بپردازیم. بعد از این که ماده به سمت آشیانه باز گشت و موقعیت لانه برای ما مشخص شد،  شخص راهنما به همراه محقق مربوطه عازم دیدن لانه شدند. به هنگامی که لانه پدیدار گشت، موقعیت دقیق آن به واسطه سیستم G.P.S تعیین گردید.

در تمام اماکنی که لانه‌ها قرار داشتند محدوده مستطیل شکل به وسعت ۱۰۰ متر مربع در مرکز محل دایر شد که با یک محدوده هم اندازه مربوطه، در جای دیگر، مورد مقایسه و مطالعه قرار گرفت. از هر ناحیه لانه گزینی، در حدود ۵۰۰ الی ۷۰۰ متر ، در یک جهت تصادفی، دور شده و یک قطعه  (۱۰×۱۰) متر مربعی، که ۳۰ متر از اتومبیل دور بود، را جهت مطالعه دایر نموده و بعنوان مکان آزمایش در نظر گرفتیم. سه قطعه کوچک ۱×۱ متر بصورت تصادفی در هر کدام از قطعات قرار گرفت. تمام بخشهای نمونه‌گیری در نواحی لانه‌ها، فقط پس از بیرون آمدن جوجه‌ها و یا به هنگامی تاسیس شده که لانه‌ها مورد حمله و غارت حیوانات دیگر قرار گرفته بودند، چراکه ما نمی‌خواستیم برای هوبارای ماده تخم‌گذار مزاحمتی ایجاد کنیم.

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

نتایج

ویژگیهای پوشش گیاهی لانه‌های هوبارابوستارد

ما ۴۵ لانه را از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ مورد بررسی قرار دادیم. از بین آنها ۴۰ مکان طبیعی (آشیانه) و ۴۰ مکان تصادفی از ماه مه تا جولای مورد بررسی قرار گرفت. به علت وجود اطلاعات ناقص از ۳ مورد از ایستگاه‌های تصادفی، تنها اطلاعات جمع‌آوری شده از ۳۷ زیستگاه جهت آنالیزهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت. بیشتر زیستگاه‌ها (‍۳۶=n) در نواحی مسطح ، روباز و نزدیک به بوته‌زارها قرار گرفته بودند. در این زیستگاهها انواع متعدد گونه‌های گیاهی شایع عبارت بودند از:  آناباسیس سالسا ، آرتمیسیا بروتوتالین و نیز گیاهان علفی (گونه‌های سراتوکارپوس آنراریس و پلانتاگو اس‌پی) با ارتفاعی حدود ۱۵-۱۰ سانتیمتر و با فراوانی پوشش گیاهی ۲۵% – ۱۵%. تنها یک زیستگاه طبیعی در فضای باز و مسطح و دور از بوته‌زارها واقع شده بود (فاصله بیش از ۵۳۰ متر). از ۱۷ متغیر ، ۷ متغیر بطور معنی‌داری در بین زیستگاه‌های طبیعی و تصادفی متفاوت بودند (جدول ۱). زیستگاه‌های طبیعی دارای تراکم گیاهی پایین (z=3.13,p<0.01)، فراوانی گونه‌های گیاهی پایین (z=3.45,p<0.01) ، پوشش گیاهی متوسط پایین (z=4.67,p<0.001)و تراکم  اندک بوته‌های بزرگتر از ۰٫۴ متر ارتفاع (z=4.95,p<0.001 ) بودند. تراکم آناباسیس سالسا در زیستگاه‌های طبیعی به طرز معنی‌داری بالاتر از زیستگاه‌های تصادفی بود (z=3.75,p<0.001).  همچنین تعداد گیاهان میوه‌دار (z=3.85,p<0.001) می‌باشد. علاوه بر این، تراکم گیاهان میوه‌داری که مورد مصرف غذایی هوبارا (z=2.90,p<0.01)  قرار  می‌گیرد در زیستگاه‌های طبیعی نسبت به زیستگاه‌های تصادفی رقم کمتری را نشان می داد.

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

فاکتورهای محیطی موثر بر انتخاب زیستگاه توسط هوبارابوستارد

یک آنالیز همبستگی با تمامی متغیرهای آن ‍(فاصله تا نزدیکترین مخفیگاه روباه ،‌ فاصله تا نزدیکترین بوته‌زار و ۱۶ متغیر دیگر بجز تراکم گیاهی بیش از ۴۰ سانتیمتر که در جدول ۱ ذکر شده است) قبل از آنالیز PCA انجام پذیرفت. تراکم گیاهان کوتاه‌تر از ۴۰ سانتیمتر از این آنالیز حذف شد، که علت آن ارتباط قوی آن با تراکم رویشی می‌بود. ۱۷ متغیر باقیمانده مربوط به لانه طبیعی بوسیله آنالیز جزء اصلی (P.C.A) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . ۶ جزء عمده اول معیار مقدار مشخصه>1 را داشته و با هم مغایرت ۸۷٫۲% در میکرولانه‌ها را تشریح می‌نمایند (جدول ۲) . اولین محور اصلی ، مکانهای لانه گرینی را براساس تراکم رویشی مرتب ‌نمود. دومین محور اصلی این آرایش را بر اساس فراوانی گونه‌های گیاهی انجام ‌داد. سومین محور اصلی مکانهای لانه گزینی را براساس تعداد گونه‌های بارور مرتب نمود. چهارمین محور اصلی این مکانها را براساس تراکم آناباسیس سالسا مرتب کرد. پنجمین محور اصلی مکانها را بر اساس فاصله از نزدیکترین مخفیگاه روباه و فاصله از نزدیکترین بوته زار نشان داده و نهایتا آخرین محور اصلی مکانهای لانه گزینی را براساس تراکم گونه‌های پلانتاگو و پوشش گیاهی مشخص نمود (جدول۲).

لانه‌های سالم در برابر لانه‌های تخریب شده

چون محل زندگی روباه‌ها را در سال ۱۹۹۸ ثبت ننمودیم، نتوانستیم فاصله هر لانه را به نزدیکترین مخفیگاه روباه محاسبه نماییم. اما فکر می‌کنیم که این فاکتور یک عامل زیستگاهی مهمی است که بر تراکم لانه‌ها در آن منطقه مؤثر است. اطلاعات راجع به محل لانه‌ها در سال ۱۹۹۸ در آنالیز منطقی رگراسیون (LRA) مورد استفاده قرار نگرفت. آنالیز منطقی رگرسیون با ۱۷ متغییر مربوط به محل لانه‌ها ( فاصله از نزدیکترین مخفیگاه روباه ، فاصله تا نزدیکترین بوته‌زار و ۱۵ متغییر به جز ساختار رویشی منطقه که در جدول ۱ ذکر شده است ) جهت تعیین تفاوت بین متغیرهای لانه‌های سالم (n = 9) و تخریب شده (n = 16) در سال ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ انجام پذیرفت . تنها فاکتور فاصله از نزدیکترین مخفیگاه روباه  به عنوان مداخله‌گر در مدل رگرسیون مطرح بود و  ۸۴% تمام لانه‌ها (n = 21) به روش صحیح و به تفکیک توسط مدل منطقی رگرسیون (LRA) مشخص شد (جدول۳). تستهای T نشان داد که متوسط فاصله از نزدیکترین مخفیگاه روباه در لانه‌های موفق یا سالم به طور معنی داری دورتر از لانه‌های نابود شده بود.

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

بحث

هوبارا بوستارد آشیانه‌ساز در این مطالعه به طور معمول اماکن باز و توأم با پوشش گیاهی را برای زیست خود انتخاب می‌نماید. معمولا،پوشش گیاهی مصرفی جنس ماده از نوع گیاهان ,  زیروفیتیک  و هالوفتیک بوده است. چنین تمایلات بوم‌شناسی در سایر گونه‌های دیگر نقاط نیز به صورت ثابت و سازگار وجود دارد. در مهازات        (عربستان سعودی)، کامبریا (۱۹۹۷)، گزارش نمود که تغییرات زیست شناسی اولین فاکتور مؤثر بر انتخاب زیستگاه تابستانی هوبارا بوستارد می‌باشد. گیاهان در مراحل متعدد بیولوژیک در طول تابستان غذاهای خوش طعمی نظیر جوانه‌های سبز ، گلها و میوه‌جات را فراهم می‌نمایند. اما، نتایج مطالعات نشانگر آن بود که تغییرات زیست شناختی ( فنولوژیک ) در انتخاب زیستگاه توسط هوبارا بوستارد اهمیت کمی دارد.

آشیانه‌های نوع ماده هوبارا در این مطالعه بصورت تصادفی توزیع نشده است . غالبا جنس ماده، نواحی دارای پوشش گیاهی کمتر را انتخاب می‌کند. یک هوبارابوستارد ماده که تمایل به لانه گزینی دارد عموما نواحی با پوشش گیاهی فشرده  (۲۵%-۱۵%) و فراوانی گیاهان علفی پایین را انتخاب نموده و از انتخاب بوته‌زارهای با بوته‌های مرتفع اجتناب می‌نماید (جدول ۱). این مشاهدات بطور قابل توجهی شبیه گزارشات ماین بسال ۱۹۸۵ می‌باشد. مقاله او نشان داد که هوبارا در سرزمین‌های مسطح و باز در پاکستان تخم‌گذاری می‌کند. ما می‌توانیم روش انتخابی را به این ترتیب توضیح دهیم :  ما دریافتیم پرندگانی که دارای دقت بینایی خوبی هستند، بعلاوه جنس ماده تخم‌گذار مکررا گردن خود را دراز کرده و با هوشیاری زیادی مراقب اطرافشان هستند. از این جهت پوشش گیاهی متراکم و همچنین سرزمین‌های پست می‌تواند میدان دید آنها را محدود نماید. گوبین (۱۹۹۲) گزارش داد که هوبارابوستارد تمایل به انتخاب اماکن مسطح دارد تا بتواند میدان دید خوبی داشته باشد. بنابراین در قزاقستان هوبارابوستارد در هشت محل با پوشش‌گیاهی فشرده و یا عاری از پوشش‌گیاهی رؤیت شد. عموما انتخاب چنین پوشش‌نباتی در نقاط دیگر جهان نیز برای هوبارابوستارد ثابت می‌باشد.

لانه‌گزینی و تولید مثل توسط هوبارابوستارد – هوبره

ما زیستگاه‌های هوبارابوستارد را در شش جزء زیستگاهی با آنالیز جزء اصلی مورد بررسی قرار دادیم .

اولین جزء مربوط به لانه‌ها، باز بودن محل لانه‌ها را نشان داد . دومین جزء فراوانی پایین پوشش‌گیاهی را نشان داد. سومین جزء نشانگر تعداد گونه‌های بارور بود. چهارمین جزء توپوگرافی منطقه را نشان داد چنان که آناباسیس سالسا به ندرت در نواحی پست دیده می‌شد. جزء پنجم نیاز به علوفه و اجتناب از صید را نشان داده و آخرین جزء مربوط به لانه گزینی، نشانگر عادات فعالیتی بود ( جدول ۱ و ۲). بیشتر مکانهای لانه‌گزینی ( ۹۰%) در حاشیه بوته‌زارهای متراکم و مرتفع، در طول بستر رودخانه و نواحی پست، ‌ انتخاب شده‌اند. بصورت مشابه کامبرین و اسمیت گزارش دادند که هوبارا علوفه وغذای خود را در حاشیه رودخانه‌ها و نوحی که بطور متوسط پوشیده از گیاه هستند ذخیره می‌کند. اما آنها بندرت در نواحی مملو از پوشش گیاهی متراکم یافت می‌شوند. انتخاب چنین زیستگاهایی بظاهر مختص هوبارابوستارد می‌باشد. در عربستان  گزارش شد که هوبارا اماکن باز را برای سکونت انتخاب می‌کند تا بدین منظور مواجهه با روباه و سایر شکارچیان شب، که می‌توانند از پوشش حاشیه رودخانه و نواحی پست برای شکار استفاده کنند، را کاهش دهد . بطور مشابه ماین گزارش نمود که هوبارا همواره یک محل سکونت شبانگاهی در دشت‌های سرباز را انتخاب می‌کند چرا که به این ترتیب پرنده‌ می‌تواند شکارچیانی که در شب برای حمله نزدیک می‌شوند را از یک فاصله معقول تشخیص دهد. اما نزدیک بودن به بوته‌زارهای مرتفع و فشرده برای هوبارا مفید است. هوبارا ترجیحا سانسولا آرباکلا را مصرف می‌کند . گونه‌های سانسولا  مکررا به عنوان یک غذای مهم و اصلی هوبارا  مدنظر بوده‌اند. کامبرو و اسمیت در ۱۹۹۷ پیشنهاد دادند که زیستگاه انتخابی هوبارا در طول تابستان بستگی به محتوای آب وعلوفه آنها دارد. ما فکر می‌کنیم که هوبارا می‌تواند آب کافی را از برگهای  سانسولا آرباکلا بدست آورد. بعلاوه منابع غذای هوبارا را در برگهای این گیاه یافته‌ایم.

روباه عمده شکارچی پستاندار  هوبارا بوده و در نواحی مورد مطالعه مشاهده می‌گردید. آنالیز رگرسیون نشان داد که شاید فاصله از نزدیکترین مخفیگاه روباه یک فاکتور مهم در تعیین سرنوشت لانه‌ها باشد. از آنجائیکه نمونه‌های مورد بررسی‌ ما محدود می‌باشد احتمالا قادر به تعیین دیگر فاکتورهای مهم موجود نمی‌باشیم. پاسخ به این مهم نیاز به مطالعات بیشتری دارد.