الف – پرداخت وجه بحساب وب سایت ایران ترجمه(شماره حساب)ب- اطلاع جزئیات به ایمیل irantarjomeh@gmail.comشامل: مبلغ پرداختی – شماره فیش / ارجاع و تاریخ پرداخت – مقاله مورد نظر --مقالات آماده سفارش داده شده پس از تایید به ایمیل شما ارسال خواهند شد.
قیمت
قیمت این مقاله: 25000 تومان
(ایران ترجمه - irantarjomeh)
توضیح
بخش زیادی از این مقاله بصورت رایگان ذیلا قابل مطالعه می باشد.
شماره
۲۷
کد مقاله
GEO27
مترجم
گروه مترجمین ایران ترجمه – irantarjomeh
نام فارسی
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
نام انگلیسی
The Effect of Active Tectonic to Morphology of Alluvial
Alluvial fan of the Shahdad, active tectonic, morph of fan, effect of faults
مرجع به فارسی
ژورنال مهندسی و علوم زمین
انستیتو تحقیقاتی مهندسی بلایای طبیعی شاخص پژوه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
مرجع به انگلیسی
Journal of Earth Science and Engineering; Somayeh Sadat shaahzeidi and Mojgan Entezari; Engineering Research Institute of Natural Disaster of Shakhes Pajouh, University of Isfahan, Isfahan Iran; Iran and Engineering Research Institute of Natural Disaster of Shakhes Pajouh, College of Geographical Science and Planning, University of Isfahan, Isfahan Iran
کشور
ایران
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
چکیده
مخروط افکنه واقع در ناحیه رودخانه درختنگان شهداد یکی از بزرگترین این حوزه ها بشمار می آید که در یک ناحیه کاملا خشک در شمال شرق کرمان قرار گرفته است. این مخروط افکنه تحت تأثیر مواد مختلف و فرسایش های متعدد در حوزه آبخیز رودخانه درختنگان شکل گرفته و موجب برجای ماندن رسوبات این مواد در بخش انتهایی این حوزه آبخیز، تحت عنوان لوت، شده است. تکتونیک یا ویژگی زمین ساختی این منطقه با توجه به تأثیرگذاری بر محل و شکل گیری مخروط افکنه قابل توجه می باشد. ناحیه تحت مطالعه در حقیقت بعنوان یکی از مناطق تکتونیک جنبا به شمار می آید. فعالیت های شدید تکتونیک در ناحیه مطالعاتی به وسیله مشاهدات و بررسی های متعدد به اثبات رسیده است. یکی از مهمترین مستندات در این ناحیه گسل های موجود متعددی می باشند که خود مؤکد مخروط افکنه (از رأس تا انتها) با توجه به نیمرخ طولی مورد بررسی در گذشته و حال می باشد. مهمترین گسل این ناحیه تحت عنوان گسل بزرگ “نایبند” به شمار می آید، که شامل گسل جنوبی شهداد و یک سری از گسل های امتداد یافته در مسیر شمال ـ غرب به سمت جنوب ـ شرق و نواحی شمالی و جنوبی می باشد. حوزه آبگیر مخروط افکنه رودخانه درختنگان از شرق به کویر لوت، از غرب به کوه های باغ بالا کالیساکی، از شرق به ارتفاعات دهران و از جنوب به کوههای جفتان می رسد. هدف این مقاله بررسی مورفولوژی یا ریخت شناسی رودخانه درختنگان با توجه به ویژگی های مخروط افکنه و مشخص سازی مؤلفه های نئوتکتونیک یا زمین ساختی جدید در این ناحیه می باشد.
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
۱- مقدمه
مطالعات ژئومورفولوژی نشان دهنده این موضوع می باشد که نوعی ارتباط ارگانیک بین شرایط آب و هوایی، ویژگی های تکتونیک و ویژگی های مرتبط با شکل زمین و ساختارهای آن وجود دارد. این ارتباط آن قدر زیاد است که دانشمندان ژئومورفولوژی عقیده دارند که پدیده ژئومورفولوژیک را می توان در ارتباط با شکل گیری داخلی و خارجی ساختارهای مورد مطالعه کاملا دخیل دانست [۱].
مطالعات مختلف در مقیاس های گوناگون از فرآیندهای مختلفی نظیر مدل سازی یا مؤلفه های مشاهداتی استفاده می نمایند که خود معرف آن هستند که مخروط افکنه بخش مهمی را در شرایط مختلف و ویژگی های آب و هوایی گوناگون بازی می کند. مخروط افکنه به صورت کلی از یک شیب ملایم و با یک حالت مخروطی شکل برخوردار است که در خلال زمان بواسطه رسوبات فرسایشی به وجود آمده و نوعاً در بستر رشته کوهها در نواحی خشک و نیمه خشک دیده می شوند. در ارتباط با این موضوع، در ابتدا، لازم است تا قابلیت مشخص سازی شکل زمین و توصیف ویژگی های مخروط افکنه را داشته باشیم و ثانیاً بتوانیم نسبت به تعریف طبیعت محیط مخروط افکنه و مشخص سازی اجزای جنبا و غیرجنبای این پدیده اقدام نموده [۲]، و متعاقباً قابلیت تعیین خصیصه های دیگر را حاصل آوریم. بر این مبنا، محققین بسیاری سعی در ایجاد برخی از مدل ها جهت نشان دادن فعالیت های تکتونیک و مدیریت چنین مناطقی نموده اند.
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
۲- زمینه مطالعاتی
مطالعات مختلفی در خصوص مخروط افکنه و تأثیرات تکتونیک جنبا انجام شده است. در این رابطه، Al-Sarawi [3] اقدام به بررسی ژئومورفولوژی و ویژگی های مخروط افکنه در شهداد نموده و مشخص ساخت که ارتباط خوبی بین ژئومورفولوژی و پارامترهای مرتبط وجود دارد. بعلاوه، Bull [4] اقدام به بررسی مخروط افکنه و نشست های نزدیک سطح زمین در غرب بخش فرسنوی کالیفرنیا نمود. Beaty [5] نیز اقدام به بررسی جریان های واریزه، مخروط افکنه و بررسی و بازسازی حوادث رخ داده در این زمینه نموده است. Catto [6] ژئومورفولوژی و توسعه یک مخروط افکنه را مورد تحقیق قرار داده است.
در ناحیه پرمافراست / نواحی منجمد اعماق زمین Clarke [7] مطالعاتی در خصوص نئوتکتونیک یا ویژگی های زمین ساختی جدید انجام داده و جریان های حاصله در منطقه لیتل گریک، همراه با خصیصه های مخروط افکنه در جنوب کالیفرنیا را مورد مطالعه قرار داده است. Gerson و همکاران [۸] شاخص مرتبط با رخدادهای مربوط به ایجاد گسل ها و دوره های سکون در ارتباط با مخروط افکنه های بیابانی را مطالعه نمودند. گروه های دیگر نیز تکنیک های خاصی را برای اندازه گیری پدیده هوازدگی سنگ ها [۹]، تأثیر رئولوژی یا علم جریان و تغییر شکل مواد در خصوص جریان های واریزه و ارتباط آن با مخروط افکنه در دره اونزولی را مورد بررسی قرار دادند [۱۰]، در ایران نیز ارزانی اقدام به بررسی این پدیده در حوزه آبخیز ابرکوه (مرکز ایران) نموده است [۱۱].
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
۳- روش شناسی
در ابتدا، نویسندگان این مقاله اقدام به بررسی تصاویر هوایی و مطالعات میدانی جهت مشخص ساختن محل مخروط افکنه ناحیه شهداد در شرق کرمان با استفاده از مدل ارتفاع رقومی (DEM) نمودند و برای انجام این کار از نرم افزار ArcGIS 9.3 (مدل بررسی ارتفاع رقومی با یک اندازه سلولی ۸۵m از تصاویر دیجیتالی رادار) بهره گرفتند. بنابراین، به منظور مشخص سازی موقعیت مخروط افکنه و نواحی مجاور آن، لازم است تا قابلیت منفک سازی این نواحی وجود داشته باشد. در نهایت، پس از تحلیل نقشه ها، قابلیت محاسبه میزان ناحیه آبریز و مخروط افکنه نیز حاصل خواهد شد. ما برخی از نتایج در خصوص گسل های اصلی را مشخص نموده و آن را در ارتباط با مورفولوژی این ناحیه بکار گرفتیم.
۳ـ۱٫ فعالیت های تکتونیک و شواهد مختلف
مخروط افکنه ناحیه رودخانه درختنگان به عنوان یک ناحیه تکتونیک فعال به شمار آمده و شکل گیری مخروط افکنه با توجه به گسل های منطقه نایبند و یک سری از گسل های مرتبط که در امتداد مسیر شمال ـ غرب تا جنوب ـ شرق و شمال و جنوب گسترش یافته اند حاصل شده است. حوزه آبخیز این ناحیه از شرق به کویر لوت امتداد داشته و منطقه لوت نیز خود متشکل از یک سری از دریاچه های قدیمی و دیرینه است که ما هم اکنون آن را با توجه به ویژگی های زمان حال مشاهده می نماییم. در این ناحیه، بلندترین ارتفاع برابر با ۳۸۰۰ متر و پست ترین ناحیه برابر با ۳۷۰ متر در اطراف لوت مشخص شده است (شکل ۱).
در منطقه پالئوژن در غرب گسل نایبند، دقیقاً در رأس مخروط افکنه شاهد ایجاد نوعی فرایش در بخش کوهستانی و همچنین نواحی دارای گسل در ناحیه غربی می باشیم. حرکت های و تغییر مکان های پیوسته سبب شده است که در نئوژن (با توجه به تقسیم کوانترنری به دو دوره نئوژن و پالئوژن) شاهد تغییر فازهای زمین و ایجاد دو سطح مختلف باشیم که می توان آن را تحت عنوان زمین های مرتفع و پست در نظر گرفت. متعاقباً ویژگی های مشابهی در ارتباط با مخروط افکنه ملاحظه شده است [۱۲] (شکل ۲). حرکت های تکتونیک شدید بر روی شکل گیری و سازندهای ژئولوژیکی تأثیرگذار بوده اند. در این رابطه ما اقدام به بررسی نقشه های زمین شناسی (شاخص: ۰۰۰/۲۵۰/۱، ۰۰۰/۱۰۰/۱) منطقه تحت مطالعه نموده و آن را به دو بخش تقسیم کردیم. بخش اول متشکل از یک دشت پهن و وسیع با پوشش رسوبات آبرفتی دوره کوانترنری، رسوبات بادی، تپه های شنی، در اطراف لوت و بخش دوم شامل برآمدگی های تحت پوشش سازندهای سخت و یک ناحیه آبرفتی کوچک می باشند. توالی ژئولوژیکی از سازند پریکامبریان تا کوانترنری همچنان تداوم دارد. مهمترین سنگها در این ناحیه شامل سنگ آهن، ماسه سنگ، شیل و کنگلومرا هستند. حرکت های تکتونیک اخیر و فعال در ناحیه تحت بررسی بر مبنای مطالعات متعدد و مشاهدات مختلف اثبات شده اند. متخصصین زمین شناسی و ریخت شناسی زمین یک سری از راه های خاص را جهت نشان دادن فعالیت های تکتونیک مشخص ساخته که بر این اساس قابلیت توصیف برخی از آنها که در مرجع [۹] نشان داده شده است را خواهیم داشت.
(۱) شاخص نسبت پهنای کف دره به ارتفاع: Vf = 2Vfw [(Eld – Esc) + (Erd – Esc)]
که در آن VF به عنوان نسبت پهنای کف دره به ارتفاع ، Vfw پهنای کف دره، Eld و Erd ارتفاع های سمت چپ و راست دره، Esc بلندی کف دره به شمار می آیند. مقدار VF متفاوت می باشد: Vf < 1، تکتونیک دارای فعالیت بسیار زیادی بوده و نشان دهنده میزان فرایش فزاینده ای است، vf بین ۱ـ۲ نیمه فعال، Vf > 2 با میزان فرایش پایین.
(۲) خم پیشانی کوهستان: Smf = Lmf / Ls
که در آن Smf خم پیشانی کوهستان و Lmf طول پیشانی کوهستان در امتداد دامنه کوه، در ناحیه دارای گسل مشخص در بخش شیبدار می باشند. مقدار نزدیک به ۱ نشان دهنده مقدار فرایش و تکتونیک جنبا است.
(۳) عدم تقارن حوزه آبریز: AF = 100 (Ar / At)، که در آن Ar مساحت این حوزه به سمت راست (در جهت پایین دست) جریان اصلی، At مجموع مساحت حوزه آبریز، و Af برابر با ۵۰ می باشند. AF بصورت حساس به شیب و عمود بر جریان مرتبط به شمار است. مقادیر AF بزرگتر یا کمتر از ۵۰ ممکن است برابر با میزان شیب مورد نظر تلقی شوند (AF > 50 مشخص کننده شیب به سمت پایین در جهت چپ حوزه می باشد) همانگونه که در جدول ۱ نشان داده شده است.
(۴) انتگرال فرازسنجی
تحلیل کمی توپوگرافی را می توان با توجه به چشم اندازهای دارای مقیاس گوناگون، از یک حوزه آبریز واحد به کل سیاره تسریع داد. در مقایسه با نتایج حاصله از نواحی مختلف، چنین مولفه ای بدون داشتن برخی از تکنیک های خاص جهت حذف تأثیرات چنین مقیاسی عملاً مشکل و ناممکن خواهد بود. منحنی فرازسنجی به عنوان یک نمودار توزیع سطح ـ ارتفاع به حساب می آید که به صورت بدون بعد می باشد و به معنای در بردارندگی مجموعه اندازه های نواحی مورد بررسی و مجموع مقدار نواحی دیگر می باشد.
منحنی فرازسنجی خود به عنوان یک پلات بلندی نسبی (h/H) در برابر مساحت نسبی (a/A) به شمار می آید که با استفاده از آن قابلیت مقایسه نواحی مختلف به منظور بررسی تأثیرات انواع بستر سنگ ها، ویژگی های مربوط به تکتونیک یا زمین ساخت پهنی یا تراز بین مؤلفه های زمین ساختی و فرسایشی حاصل می شود. منحنی فرازسنجی حوزه آبریز مخروط افکنه ناحیه رودخانه درختنگان شهداد در شکل ۳ نشان داده شده است که خود معرف قابلیت تکتونیک در برابر فرسایش می باشد.
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
۴- نتایج مورفولوژی مخروط افکنه
گسل جنوبی منطقه شهداد را می توان بدین صورت تشریح نمود: این گسل سبب تغییر مورفولوژی مخروط افکنه شهداد شده است. قبل از ایجاد گسل جنوبی شهداد، این مخروط بسیار خاص و بزرگ بوده است اما بعد از ایجاد گسل جنوبی، سبب تغییر خطوط تراز و برش این بخش شده است. این تغییر به عنوان یکی از مهمترین دلایل مرتبط با چنین پدیده ای تلقی می شود. بنابراین مورفولوژی این مخروط نشان دهنده مطالعه میدانی است که در ارتباط با نواحی دارای تکتونیک جنبا دنبال می شود (شکل ۴).
گسل نایبند (شکل ۵) نیز به شرح ذیل مشخص می گردد: یکسری از گسل هایی که در امتداد شمال ـ غرب به سمت جنوب ـ شرق و شمال و جنوب در حوزه آبریز امتداد یافته اند. رودخانه درختنگان نیز یکی از گسل های امتداد یافته در مسیر شمال ـ غرب به جنوب ـ شرق می باشد که سبب برش حوزه آبریز گردیده است، بنابراین این مخروط افکنه با توجه به تأثیر مواد فرسایشی مختلف در حوزه آبریز و قرارگیری این مواد در ناحیه نهایی تحت عنوان لوت شکل گرفته است (شکل ۵).
شکل ۳٫ انتگرال فراسنجی حوزه آبریز مخروط رودخانه درختنگان
شکل ۴٫ قبل و بعد از ایجاد گسل جنوبی شهداد
شکل ۵٫ نشان دهنده گسل های اصلی
تأثیر تکتونیک جنبا در ریخت شناسی مخروط افکنه ناحیه شهداد کرمان ـ ایران
۵- خلاصه و نتیجه گیری
بر مبنای بررسی عوامل مؤثر در این مطالعه میدانی، ما مشخص ساختیم که برخی از شواهد وجود دارند که سبب شناسایی یک ناحیه با توجه به ویژگی های زمین ساختی آن می شوند. شاخص های ژئومورفیک برای شناسایی محل های مرتبط با ویژگیهای زمین ساختی جنبا بسیار مهم تلقی می شوند چرا که با شناسایی این نواحی می توان به درک میزان و مقیاس جابجایی پی برد. بنابراین، مطالعات مخروط افکنه ها از نقاط قابل توجهی برخوردار می باشند و بر این مبنا محققین قابلیت حاصل آوردن اطلاعات مناسبی در خصوص سن نسبی (تجدید جوانی، رشد، دوران جوانی یا پیری) را خواهند داشت. بنابراین چنین شکل هایی با توجه به پارامترهای زمین ساختی بسیار حساس تلقی شده و دارای تأثیر مؤثری در این مبحث می باشند. در عین حال محاسبه فرمول تکتونیک جنبا را می توان برای مشخص کردن میزان جوانی و یا تعیین مقدار جابجایی های پیوسته بکار گرفت. هم اکنون، ما می توانیم مشاهده نمائیم که ویژگی های زمین ساختی جنبا نقش موثری را در خصوص فرایش مربوط به ایجاد یک گسل جنوبی در منطقه شهداد بعهده داشته اند و این گسل خود سبب ایجاد نوعی دیدگاه عمیق در ارتباط با نوع یا شکل مخروط افکنه شده است.
لطفا به جای کپی مقالات با خرید آنها به قیمتی بسیار متناسب مشخص شده ما را در ارانه هر چه بیشتر مقالات و مضامین ترجمه شده علمی و بهبود محتویات سایت ایران ترجمه یاری دهید.
