مقالات ترجمه شده دانشگاهی ایران

لغات فیزیک – بخش 2

در این قسمت  لغات فیزیک بخش 2 عرضه شده است.

 

لغات فیزیک صفحه اصلی – کلیک کنید

خرید لغات فیزیک / مجموع لغات در کل رشته ها / لغات بر حسب گروه بندی چند رشته

 

لغات فیزیک - ایران ترجمه - Irantarjomeh

لغات فیزیک بخش 2
نسبت توزیع – در عمل استخراج از حلال، وقتی فاز آلی با فاز محلول آبی در حالت تعادل هستند، به نسبت غلظت عنصر یا ماده‌ مرکب در فاز آلی به غلظت همان ماده در فاز محلول آبی، گفته می‌شود و در تبادل یونی به نسبت غلظت‌ها در جذب‌کننده و محلول
Distribution ratio
ضریب داپلر – تأثیر دما بر احتمال شکافت در رآکتور. برای کارکرد پایدار لازم است این ضریب منفی باشد
Doppler coefficient
شاره‌ خروجی – دورریخت مواد زائد به‌صورت گاز یا مایع
Effluent
پرتاب‌گر – وسیله‌ای برای انتقال ماده، که بر اساس کاهش فشار شاره (معمولاً بخار یا هوای متراکم) هنگام عبور با سرعت زیاد از لوله و نتوری کار می‌کند
Ejector
الکترولیز – فرآیندی براساس عبور جریان الکتریکی از الکترولیت رسانا
Electrolysis
الکترون – ذره‌‌ای با جرم یک 1836اُم ِ یکای اتمی (جرم اتم هیدروژن 0079/1 یکای اتمی‌ است) که یک واحد بار منفی دارد.
Electron
غنی‌سازی – افزایش مصنوعی نسبت یکی از ایزوتوپ‌های عنصری خاص (معمولاً اورانیم) با جدا کردن جزئی‌ از این ایزوتوپ از ایزوتوپ‌های دیگر. در این فرآیند به آن‌چه باقی می‌ماند ماده زائد (tail) تهی‌شده گفته می‌شود.
Enrichment
سوار کردن – حمل ذرات یا قطره‌های ریز مواد اضافی در جریان شاره‌ فرآیند.
Entrainment
همیشه‌ایمن (در برابر حالت بحرانی) — اندازه‌هایی که باعث می‌شود تعداد نوترون‌هایی که می‌گریزند بیش از آن باشد که امکان بدهد واکنش زنجیره‌ای‌ شکافت آغاز شود و پایدار بماند.
Ever-safe (against criticality)
استخراج‌کننده – جزء مؤثر در عمل استخراج از حلال.
Extractant
رآکتور زاینده‌ سریع – رآکتوری که عامل پایداری‌ شکافت در آن، نوترون‌های تند (پرانرژی) هستند و مقدار ماده‌ی شکافت‌پذیری که با تبدیل هسته‌های بارور تولید می‌کند دست‌کم به‌همان اندازه‌ای ا‌ست که مصرف می‌کند.
FBR – fast breeder reactor
بارور – ماده‌‌ای که قادر است با جذب نوترون، ماده‌ شکافت‌پذیر بسازد مثلاً اورانیم 238 که به‌این ترتیب نخست با تبدیل به اورانیم 239 و نپتونیوم 239 که عمر کوتاهی دارند در نهایت به پلوتونیم 239 تبدیل می‌شود.
Fertile
ذرات ریز – ماده‌ای که اندازه‌هایش کم‌تر از حد مطلوب باشد.
Fines
فرآیش نهایی – تبدیل اورانیم یا پلوتونیم به شکلی که برای بهره‌برداری یا انبارشدن مناسب باشد.
Finishing
شکافت‌پذیر – هسته‌هایی که در اثر جذب نوترون‌های گرمایی (کم‌انرژی) می‌شکافند (در مقایسه با هسته‌های قابل‌شکافتن fissionable که شکافت آنها فقط در اثر جذب نوترون‌های پرانرژی‌تر میسر است).
Fissile
شکافت – تقسیم هسته به دو نیمه‌  به‌اضافه چند نوترون و گاهی هسته‌‌‌ای سبک مانند تریتیوم.
Fission
محصولات شکافت – پاره‌های اصلی‌ حاصل از شکافت هسته‌ای یا محصولات واپاشی‌ آنها چه پرتوزا و چه پایدار.
Fission products
بهره‌ شکافت – نسبت‌های کل محصولات شکافت که برحسب هسته‌ یا دنباله‌ واپاشی‌های خاص نمایش داده می‌شود و بسته‌ به جزئیات مربوط به هر دو هسته‌ حاصل از شکافت و طیف [انرژی] نوترون معمولاً حول عددهای اتمی به‌ترتیب 90 تا 100 و 130 تا 140 بیشینه می‌شود.
Fission yield
فلاسک – ظرفی حفاظ‌دار برای نگه‌داری‌ مواد بسیار پرتوزا.
Flask
لخته – ته‌نشست پرحجم مثلاً فریک هیدروکسید.
Floc
نمودار جریان – نموداری که طرح کلی‌ دنباله فرآیندها را همراه با میزان موادی که در هر کدام از فرآیندها جریان دارد نشان می‌دهد اما فاقد جزئیات تأسیسات و واحدهای صنعتی ا‌ست.
Flowsheet
بستر شاره‌ شده یا شار بستر – معلق نگه‌داشتن توده‌ ذرات جامد با جریان روبه‌بالای گاز یا مایع.
Fluidised bed
(فرآیند) تبخیرپذیری‌ فلورید- شکل‌گیری و تقطیر اورانیم (و شاید پلوتونیم) هگزافلورید به منظور جدا کردن آنها از موادی که فلورید فرّار نمی‌سازند.
Fluoride volatility (process)
‌رایگان – دسترسی (به مواد) با هزینه‌ صفر مثلاً به‌صورت محصول جانبی‌ عملیاتی که به‌منظور دیگری انجام می‌شود.
Free-issue
هم‌جوشی یا گداخت (هسته‌ای) – به‌هم پیوستن دو هسته‌ سبک، همراه با آزادشدن انرژی (مثلاً ایزوتوپ‌های هیدروژن که هسته هلیم می‌سازند)؛ با رمبیدن مواد تشکیل‌دهنده ستاره در اثر نیروی جاذبه گرانشی و افزایش چگالی و دما به حد لازم، همین فرآیند سرچشمه‌ انرژی  ستارگان است.
Fusion (nuclear)
تابش گاما – تابش الکترومغناطیسی، همانند پرتوهای x ، اما با انرژی‌ بیشتر.
Gamma radiation
هرزسنگ – مواد بی‌ارزش همراه با کانی‌های ارزش‌مند.
Gangue
اتاقک دست‌کش – فضایی بسته که معمولاً تحت فشار کم‌تر از فشار جو قرار دارد و در آن می‌توان با دست‌کش‌های انعطاف‌پذیر بدون ایجاد هیچ رخنه‌‌ای در فضای بسته مواد را دست‌کاری کرد.
Glove box
گرافیت – پایدارترین شکل بلوری کربن تحت شرایط متعارف.
Graphite
(سایت) میدان سبز- محلی که هیچ‌گاه برای ساخت‌وساز به‌کار نمی‌رود یا هرگز برای ساخت‌ و ساز آماده نخواهد شد.
Green-field (site)
دوغاب – نیمه‌شاره‌ای سیمانی که با آن فضاهای خالی را پر می‌کنند و سپس نیمه‌شاره در این فضاهای خالی خشک و سخت می‌شود.
Grout
گیگاوات – برابر با 109 وات؛ در تعیین توان رآکتور ممکن است از توان الکتریکی (e) و توان گرمایی (th) جداگانه صحبت شود، این دو توان را بازدهی تولید انرژی به‌هم مربوط می‌کند و معمولاً توان گرمایی سه‌برابر توان الکتریکی ا‌ست.
GW – gigawatt, 109 watts
نیمه‌عمر –  مدت زمانی که طی‌ آن نیمی از هر مقدار هسته‌ی پرتوزا  وامی‌پاشد.
Half-life
سر کارخانه – بخشی از تأسیسات بازفرآوری که سوخت را از پوشش آن جدا می‌کند و به شکلی در می‌آورد (معمولاً محلول در نیتریک‌اسید) که برای جدا کردن شیمیایی مناسب باشد.
Head end
آب سنگین – دوتریوم‌اکسید، که در آن به‌جای هیدروژن آب معمولی، ایزوتوپ سنگین‌تر آن قرار گرفته است. آب سنگین به‌خاطر میزان کم جذب نوترون به‌صورت کندکننده به‌کار می‌رود.
Heavy water
هگز (عامیانه)- اورانیوم هگزافلورید، ماده‌‌ای فرّار که در غنی‌سازی ایزوتوپی اورانیم  (از راه پخش گاز، یا، فرآیندهای مرکزگریزی) به‌کار می‌رود.
Hex (colloquial)
زباله با پرتوزایی زیاد – اساساً بخش عمده‌ی محصولات شکافت با مواد همراه آنها.
HLW – High Level Waste
پوسته‌ها  بخش‌هایی از پوشش که از آنها سوخت با خیساندن بیرون کشیده می‌شود.
Hulls
هیدروکربن – مواد مرکب از فقط هیدروژن و کربن، مثلاً اجزای عمده‌ی زغال و نفت. محصولات پالایشگاه مثل نفت مصرف خانگی می‌تواند مخلوط‌های پیچیده‌ای‌ از چند هیدروکربن باشد.
Hydrocarbon
زمین‌شناسی آب یا هیدروژئولوژی – رفتار آب بین ساختارهای سنگی.
Hydrogeology
هیدرولیز – تجزیه آب از راه وارد کردن یون‌‌های هیدروژن و هیدروکسیل.
Hydrolysis
مسیر خشک یک‌پارچه – از اورانیم‌ هگزافلورید به اورانیوم‌دی‌اکسید.
IDR – Integrated Dry Route
زباله با پرتوزایی میانی – موادی هم‌چون پوشش سوخت که در اثر تماس با سوخت یا نوترون‌گیری به میزان قابل‌ملاحظه‌ای پرتوزا شده‌اند اما گرمای زیاد تولید نمی‌کنند.
ILW – Intermediate Level Waste
زباله‌سوزی (هسته‌ای) – تبدیل زباله‌های هسته‌ای به شکل‌هایی غیرفعال یا دارای نیمه‌عمر کوتاه از راه تبدیل هسته‌ای درون  رآکتور یا وسیله‌‌ای دیگر.
Incineration (nuclear)
یون – اتم یا ترکیبی از اتم‌ها که به‌علت کمبود الکترون و یا داشتن الکترون اضافی، بار الکتریکی دارد.
Ion
تبادل یونی – فرآیندی که طی‌ آن یون‌هایی که در اثر جاذبه‌ الکتروستاتیک به‌شکل مقید در حالت جامد وجود دارند، در حالت محلول جای خود را با یون‌های نوع دیگر عوض می‌کنند.
Ion exchange
یونیدن – تبدیل به ذره‌ی باردار معمولاً از راه بیرون کشیدن الکترون.
Ionise
وارسی (نوترونی) – تخمین محتوای ماده‌ شکافت‌پذیر با بررسی پاسخ ماده به شار نوترون.
Interrogation (neutron)
تابش‌دهی یا پرتودهی – در حالت کلی، هر نوع قرار دادن در معرض تابش یون‌ساز؛ در مورد سوخت، میزان استفاده در رآکتور که معمولاً براساس انرژی‌ ناخالصی‌ است که از رآکتور به‌دست آمده است و برحسب GWd/t (گیگاوات‌روز به‌ازای هر تن) اندازه گرفته می‌شود.
Irradiation
ایزوتوپ – یکی از شاید چند شکل مختلف یک عنصر که در هسته‌ خود تعداد متفاوتی نوترون دارند. در حالت عام، رفتار همه‌ ایزوتوپ‌های یک عنصر یکسان است مگر در مواردی که رفتار به جرم هسته بستگی داشته باشد. معدودی عناصر هستند که فقط یک ایزوتوپ آنها در طبیعت یافت می‌شود مانند فلوئور.
Isotope
تغییرپذیر – ناپایدار و سریعاً متغیر.
Labile
لانتانیدها – 14 عنصر نادر خاکی که در جدول تناوبی پس از لانتانوم می‌آیند و چون پیکربندی‌ الکترونی آنها فقط از نظر یکی از پوسته‌های داخلی متفاوت است خواص شیمیایی آنها بسیار شبیه به‌هم است.
Lanthanides
خیس خوردن یا فروشویی – حل شدن بخشی از مخلوطی از جامد.
Leaching
خیساندن یا قلیاب‌شویی – خیس خوردن عمدی.
Lixiviation
زباله با پرتوزایی کم – زباله یا پسماند فرآیند که به‌میزان کم آلوده شده باشد و می‌توان آن را با روش‌های نسبتاً ساده انبار کرد یا دور ریخت بدون این‌که به محیط زیست آسیبی برسد.
LLW – Low Level Waste
رآکتور فلز مایع – رآکتوری که با سدیم مذاب یا فلز مذاب دیگری خنک شود؛ اغلب اما نه همیشه این رآکتورها از نوع نوترون سریع هستند.
LMR – liquid metal reactor
حادثه فقدان خنک‌کننده- که در آن سوخت رآکتور به‌علت تداوم واپاشی‌ محصولات شکافت بیش از حد گرم می‌شود.
LOCA – loss-of-coolant accident
رآکتور آب سبک – در این رآکتور آب معمولی هم به‌صورت کندکننده و هم به‌صورت خنک‌کننده، چه در حالت جوشان و چه تحت فشار، به کار برده می‌شود.
LWR – Light Water Reactor
ماگنوکس – آلیاژی که عنصر عمده‌ی آن منیزیم است و برای پوشش سوخت اورانیم فلزی به‌کار برده می‌شود؛ هم‌چنین به کل سوخت یا رآکتوری که از این نوع سوخت استفاده می‌کند اطلاق می‌شود.
Magnox
عدد جرمی – تعداد پروتون‌ها به‌اضافه‌ تعداد نوترون‌ها درون هسته‌ اتم – عدد جرمی معیار تمایز ایزوتوپ‌های مختلف یک عنصر است.
Mass number
مستربلند – مخلوط اورانیم اکسید و پلوتونیم اکسید به نسبتی که درصد پلوتونیم اکسید برابر یا بیشتر از مقداری باشد که در نهایت لازم است و بنابراین با اضافه کردن اورانیم اکسید می‌تواند پاسخ‌گوی همه نوع نیازی باشد.
Masterblend
بطری‌ چندعنصری – ظرفی که از پراکنده‌شدن آلودگی‌ سوخت تابش‌دیده در انبار و یا هنگام حمل‌ونقل جلوگیری می‌کند.
MEB – multi-element bottle
میکرون – یک میلیونیم متر.
Micron
پلوتونیوم نظامی – پلوتونیوم 239 با مقدار بسیار کمتری ایزوتوپ‌های دیگر که در رآکتورهای هسته‌ای تولید می‌شود.
Military-grade plutonium
آسیاکاری (سنگ معدن) – فرآیند یا دنباله فرآیندهایی که برای جدا کردن کانی‌های ارزشمند از مواد بی‌ارزش انجام می‌گیرد.
Milling (ore)
آکتینیدهای جزئی – نپتونیوم و دیگر عناصر فراپلوتونیوم که به‌شکل مستقیم یا غیرمستقیم در سوخت هسته‌ای‌ تابش‌دیده ساخته می‌شود.
Minor actinides
سوخت مخلوط اکسیدی – سوختی که به‌جای غنی‌شدن در اورانیم 235، حاوی پلوتونیم است و پلوتونیوم ماده‌ی شکافت‌پذیر اصلی ا‌ست.
Mixed oxide fuel (MOX)
مخلوط‌کن ساکن‌کننده – تجهیزات استخراج از حلال که در آن دو فاز (که در وضعیت ایده‌آل به حالت تعادل رسیده‌اند ولی در شرایط کار عملاً به حالت تعادل بسیار نزدیک هستند) با هم مخلوط می‌شوند و به آنها در هر مرحله پیش از گذار به مرحله  بعد فرصت داده می‌شود ، به حالت سکون برسند.
Mixer-settler
کندکننده – ماده‌‌ای برای کند کردن نوترون در اثر برخوردهای کش‌سان؛ عدد جرمی و سطح مقطع جذب برای کندکننده باید در حد سازگاری با ملزومات دیگر رآکتور کم باشد.
Moderator
اصلاح‌گر – ماده‌ای که به سیستم استخراج از حلال اضافه می‌شود تا مثلاً از جدا شدن گونه استخراج‌شده از رقیق‌کننده جلوگیری کند.
Modifier
مُونازیت – سنگ معدن توریم و عناصر نادر خاکی.
Monazite
مونل – آلیاژی که در برابر خوردگی مقاوم است.
Monel
خبرگیری – وارسی برای وجود آلودگی و میزان آن.
Monitoring
ماکس – سوخت مخلوط اکسیدی (اورانیم و پلوتونیوم).
MOX – Mixed Oxide fuel
تن متریک فلز سنگین – (اورانیم به اضافه پلوتونیم، محتوای عنصری بدون توجه به شکل شیمیایی).
MTHM – Metric Ton of Heavy Metal
نپتونیوم – اولین عنصر فرااورانیومی با عدد اتمی‌ 93.
Neptunium
نوترون – ذره‌‌ای خنثی با جرم 008665ر1 یکای اتمی که به‌شکل منفرد ناپایدار است و با نیمه‌عمر 4ر10 دقیقه به پروتون و ذره‌ بتا وامی‌پاشد.
Neutron
وارسی‌ نوترونی – بررسی‌ محتوای شکافت‌پذیر براساس پاسخ به چشمه‌ نوترون.
Neutron interrogation
طیف نوترون – توزیع انرژی شار نوترون رآکتور.
Neutron spectrum
گازهای نجیب – هلیم، نئون، آرگون، کریپتون، زنون، و رادون به این نام معروف هستند زیرا اعضای این گروه به‌ویژه اعضای سبک‌تر این گروه در برابر ترکیب شیمیایی مقاوم هستند.
Noble  gases
نوکلئون – هر یک از اجزای هسته اتم.
Nucleon
نوکلید – ایزوتوپی خاص.
Nuclide
کسر پکیدگی – نوعی معیار برای جرمی که در اثر تبدیل نوکلئون‌ها به هسته از دست می‌رود.
Packing fraction
پارافین – دسته‌ای از هیدروکربن‌ها که زنجیره اتم‌های کربن آنها کاملاً هیدروژنه است.
Paraffin
پدر یا مادر – به تعریف “دختر” مراجعه کنید.
Parent
تفکیک – جدا کردن؛ معمولاً در مورد جدا کردن پلوتونیوم از اورانیم، یا، اکتینیدهای جزئی از زباله‌ بسیار پرتوزا به‌کار می‌رود.
Partition
ضریب تفکیک – نسبت غلظت گونه‌ی مولکولی خاصی در حلال به غلظت آن در فاز آبی در حالت تعادل (مقایسه کنید با نسبت توزیع که در مورد همه شکل‌های عنصر بدون توجه به ترکیب آن عنصر به‌کار می‌رود).
Partition coefficient
منفعل کردن – تشکیل پوشش اکسید روی فلز که مانع واکنش بیشتر می‌شود.
Passivation
ایمنی‌ منفعل – وضعیتی که هرگونه تغییر در جهت شرایط غیر ایمن بدون دخالت اپراتور یا دستگاه‌های مهندسی، خودبه‌خود  تصحیح می‌شود.
Passive safety
لایه آب‌خیز مرتفع – سنگ‌های متخلخل حاوی آب که در ارتفاع بیشتر از سفره زیرزمینی آب ولی روی لایه‌ای ناتراوا قرار گرفته باشند.
Perched aquifer
جدول تناوبی – جدولی برای عناصر شیمیایی که دنباله‌های افقی‌ آن برحسب عدد اتمی و گروه‌های عمودی‌ آن برحسب خواص شیمیایی عناصر مرتب شده است (معمولاً، به‌استثنای لانتانیدها و آکتینیدها، که نمی‌توان به‌راحتی آنها را به‌این صورت در جدول قرار داد و جداگانه فهرست می‌شوند).
Periodic table
پ‌هاش – معیار اسیدی یا قلیایی بودن، تعریف صوری‌ آن لگاریتم عادی میزان فعالیت یون هیدروژن است. پ‌هاش 7 نماینده خنثی بودن و مقدار کم‌تر از 7 نشانه‌ اسیدی بودن و مقدار بیشتر از 7 نشانه‌ قلیایی بودن محیط است.
pH
میله (سوخت) – لوله‌ی پر از قرص‌های سوخت، که معمولاً به‌صورت گروهی به‌کار می‌روند. این گروه‌ها ممکن است از صد میله تشکیل شده باشند و نام‌های مختلف خوشه، عنصر، زیرمجموعه، غیره به آنها اطلاق می‌شود.
Pin (fuel)
ستون – الگوی پراکندگی شاره‌ی خروجی از نقطه‌ی بیرون‌ریزی.
Plume
پلوتونیوم – دومین عنصر فرااورانیمی با عدد اتمی 94.
Plutonium
چرخه‌ پلوتونیوم – شکافتی که در آن نوترون تولید می‌شود و اورانیم 238 را به پلوتونیوم تبدیل می‌کند که جزء شکافت‌پذیر دور بعدی سوخت است.
Plutonium cycle
سم (در تبادل یون) – ماده‌ای که با اشغال برگشت‌ناپذیر مکان‌های جذب، ظرفیت را کاهش ‌می‌دهد.
Poison (ion-exchange)
سم (نوترون) – جاذبی به‌ویژه قوی برای نوترون. این سم را ممکن است به‌عمد وارد تجهیزات کرد تا از وقوع حالت بحرانی به‌شکل تصادفی جلوگیری شود، یا وارد سوخت کرد تا از میزان واکنش‌پذیری اولیه سوخت و در نتیجه گستره‌ی کنترل طی حضور سوخت در رآکتور کاسته شود (که در این صورت سم را سوختنی انتخاب می‌کنند یعنی در اثر جذب نوترون تبدیل به هسته‌ای می‌شود که قابلیت جذب آن برای نوترون کم است)؛ از طرف دیگر سم ممکن است محصول جانبی و نامطلوب فرآیندهای دیگر باشد.
Poison (neutron)
پُولی‌ساخارید – ترکیبی که از پیوند مولکول‌های شکر شکل بگیرد مثلاً نشاسته یا سلولز.
Polysaccharide
استخر – تأسیساتی برای انبارکردن سوخت هسته‌ای‌ تابش‌دیده.
Pond
پوزیترون – پادذره الکترون با جرمی برابر با جرم الکترون اما بار مخالف.
Positron
(بحرانی شدن) آنی – زنجیره شکافتی که فقط با نوترون‌های سریع پایدار می‌ماند و در نتیجه قابل‌کنترل نیست.
Prompt (criticality)
(نوترون‌های) آنی – نوترون‌هایی که آناً از فرآیند شکافت گسیل می‌شوند (بخش کوچکی از آنها با کمی تأخیر گسیل می‌شوند).
Prompt (neutrons)
پروتون – هسته‌ هیدروژن معمولی با جرم 0072765ر1 یکای اتمی و یک واحد بار مثبت که همراه با نوترون، هسته همه اتم‌های دیگر را می‌سازد.
Proton
خمیر – سنگ معدنی بسیار آسیاشده به‌منظور استخراج اجزای باارزش.
Pulp
ستون تپشی – تجهیزاتی برای استخراج از حلال که در آن فازهای مختلف در دو جهت مخالف از ستونی عمودی عبور می‌کنند. تپ تناوبی‌ فشار آنها را از صفحات عرضی‌مشبک عبور می‌دهد تا پراکندگی‌ هر فاز حفظ شود.
Pulsed column
پیورِکس – فرآیند فعلاً معمول استخراج از حلال برای جدا کردن اورانیم، پلوتونیوم، و زباله‌‌ هسته‌ای از سوخت تخلیه‌شده.
Purex
تصفیه – جایگزین کردن کامل یا بخشی از شاره‌ آلوده (مثلاً آب استخر خنک‌کننده) با شاره‌ی پاکیزه.
Purging
رآکتور آب تحت فشار – رآکتوری که با آبی خنک می‌شود که به‌منظور جلوگیری از جوشیدن تحت فشار نگه داشته می‌شود و گرمای رآکتور را به مدار دیگری منتقل می‌کند که در آن بخار آب جریان دارد.
PWR – Pressurized Water Reactor
آذرهیدرولیز یا پیروهیدرولیز– هیدرولیز در دمای زیاد.
Pyrohydrolysis
پیرولیز – تجزیه در اثر گرما (معمولاً گرمای شدید).
Pyrolysis
پرتوزایی – تجزیه‌ی خودبه‌خود هسته‌ی اتم همراه با گسیل تابش یون‌ساز (به “تابش آلفا”، “تابش بتا”، و “تابش گاما” مراجعه کنید). پرتوزایی می‌تواند طبیعی باشد یا القا شود.
Radioactivity
پرتونگاری – کاربرد تابش پرانرژی برای ساخت تصویر ناپیوستگی‌های درونی‌ جسمی کدر.
Radiography
پرتوشناسی – دانش آثار تابش.
Radiology
رادیونوکلید – نوكلید پرتوزا.
Radionuclide
رادون – از نظر شیمیایی آخرین گاز نجیب؛ ایزوتوپ اصلی‌ آن رادن 222 (که با نیمه‌عمر 8235/3 روز تابش آلفا گسیل می‌کند) هسته‌ی دختر رادیوم 226 است و از شکاف‌های زمین نشت می‌کند و عامل اصلی‌ بخش عمده‌ی پرتوزایی در محیط‌های بسته است.
Radon
محصول تصفیه – در فرآیند استخراج از حلال آن‌چه پس از بیرون کشیدن اجزای باارزش باقی می‌ماند.
Raffinate
نادر خاکی – لانتانیدها را ببینید.
Rare earth
توان – توان گرمایی را ببینید.
Rating
رآکتور RMBK – رآکتوری با طراحی روسی که کندکننده‌ی آن گرافیت و خنک‌کننده‌ی آن آب است (مانند رآکتور چرنوبیل). چون در این رآکتور امکان دارد خنک‌کننده از دست برود درحالی‌که عمل کند کردن [نوترون‌ها] ادامه دارد، تمایلی ذاتی در این رآکتور به ناپایداری وجود دارد که با استانداردهای معمول ایمنی سازگار نیست.
RMBK reactor
رآکتور (هسته‌ای) – مجموعه تجهیزاتی که واکنش زنجیره‌ای‌ شکافت را پایدار نگه می‌دارد و کنترل می‌کند. رآکتورها به دو طبقه‌ی عمده تقسیم می‌شوند. راکتورهای گرمایی- معمولاً شار نوترون این رآکتورها با بخش درونی‌ رآکتور کم‌وبیش در حالت تعادل است؛ رآکتور سریع – طیف نوترون این رآکتورها بسیار پرانرژی‌تر است؛ رآکتور زاینده – با تبدیل هسته‌ای ایزوتوپ‌های بارور مثل اورانیم 238 به همان میزان سوختی که مصرف می‌‌‌‌‌‌‌کند سوخت هم تولید می‌کند. انواع رآکتورها جداگانه فهرست شده‌اند (این فهرست جامع نیست).
Reactor (nuclear(
پتانسیل اکسایش و احیاء – معیاری برای شرایط اکسایش یا احیاء.
Redox potential
بازساخت – ساخت سوخت جدید از سوخت تخلیه‌شده‌ی رآکتور.
Refabrication
بازفرآوری – جدا کردن مواد بالقوه مفید و ضایعات از سوخت تخلیه ‌شده.
Reprocessing
تشدید – افزایش احتمال برهم‌کنش بین بعضی هسته‌ها ونوترون به‌ازای انرژی‌ خاص.
Resonance
شارشناسی – دانش خواص شار.
Rheology
مقرارت ایمنی– مقررات اداری برای جلوگیری از کاربرد ماده شکافت‌پذیر تأسیسات غیرنظامی برای مقاصد نظامی.
Safeguards
(فرآیند) بدون نمک – فرآیندی که هیچ نوع پس‌ماند غیرفرّار یا نابودی‌ناپذیر در محلول باقی نمی‌گذارد (چنین فرآیندی برای کاستن از حجم زباله‌هایی که باید انبار مناسبی برای‌شان پیدا شود بسیار مطلوب است).
Salt-free (process)
سابش – در استخراج از حلال، برقراری‌ تماس بین ماده‌ی استخراج‌شده‌ جدیداً بارگذاری‌شده با بخش پاکیزه‌ی فاز چشمه برای حذف آلودگی‌های نامطلوب؛ در گاز حذف ناخالصی‌ها از راه تماس نزدیک با جریان آبی.
Scrubbing
حفاظ‌گذاری – ماده‌ای که پیش از آن‌که تابش آسیب جانی و مالی برساند آن را جذب می‌کند.
Shielding
سیورت (Sv) – یکای SI برای دز تابش. دز تابش از منابع طبیعی در انگلستان به‌طور میانگین حدود یک 500اُم سیورت (2 میلی‌سیورت) است اما از برای جاهای مختلف تفاوت زیاد دارد.
Sievert (Sv)
تف‌جوش – گرمادهی به‌میزانی که ذرات به‌هم ملحق می‌شوند بدون اینکه ذوب شوند.
Sintering
حاصل‌ضرب انحلال‌پذیری – در محلول اشباع‌شده ماده‌ای یونی، حاصل‌ضرب غلظت اجزای یونی‌ محلول (برحسب یکای مولی).
Solubility product
استخراج از حلال – فرآیند جدا کردن که در آن یک جزء یا اجزائی از مخلوطی خاص از یک حلال به حلال دیگری منتقل می‌شود که اساساً با حلال اول مخلوط نمی‌شود (معمولاً از محلول آبی به روغن آلی و بالعکس).
Solvent extraction
استوکیومتری – رابطه‌ عددی بین موادی که در واکنشی شیمیایی شرکت دارند یا بین اتم‌های عناصر مختلف ماده‌ای مرکب؛ اگر در مورد اخیر استوکیومتری به‌شکلی پیوسته درگستره‌ی خاصی تغییر کند در حالی‌که خواص ماده تغییر تدریجی ‌کند ماده‌ مرکب را غیراستوکیومتریک می‌خوانند.
Stoicheiometry
پله – حفره‌‌ای که در اثر استخراج کانی‌ها در معدن به‌وجود می‌آید.
Stope
چینه‌نگاری – الگوی لایه‌های ته‌نشستی زمین‌شناختی.
Stratigraphy
بیرون‌کشی – بازپس‌گیری ماده‌ پس از عمل استخراج از حلال.
Stripping
تصعید – تبخیر مستقیم از حالت جامد.
Sublimation
حالت فوق‌بحرانی – واکنش‌ زنجیره‌ای شتاب‌گیرنده شکافت که در آن از هر شکافت بیش ازیک نوترون برای راه‌اندازی‌ شکافت بعدی آزاد می‌شود.
Super-criticality
ابرنواختر – انفجار ستاره با دماهایی چنان زیاد و شار نوترون چنان شدید که برای ساخته شدن عناصر سنگین کفایت می‌کند.
Supernova
براده – قطعاتی از پوشش (ماگنوکس) که از عناصر سوخت ورآمده‌اند.
Swarf
آخال (معدن‌کاری یا آسیاکاری) – آن‌چه پس از جدا کردن اجزای باارزش سنگ معدنی به‌جا می‌ماند.
Tailings (mining or milling)
زوائد (غنی‌سازی) – محصول جانبی که از ایزوتوپ باارزش‌تر تهی شده است.
Tails (enrichment)
تری-n-بوتیل-فسفات – حلالی که در تأسیسات بازفرآوری به‌کار می‌رود و معمولاً با هیدروکربنی خنثی رقیق می‌شود.
TBP – tri-n-butyl phosphate
(نوترون) گرمایی – نوترونی که با محیط اطرافش از لحاظ انرژی در حالت تعادل باشد.
Thermal (neutron)
(رآکتور) گرمایی – رآکتوری که طیف نوترونی آن هنگام کار عمدتاً گرمایی ا‌ست.
Thermal (reactor)
توان گرمایی (سوخت یا رآکتور) – خروجی حرارتی کل در تمایز با ظرفیت تولید برق، که معمولاً به‌علت محدودیت‌‌های ذاتی ترمودینامیکی برای بازدهی، (بسته به دمای بخار آب) حدود یک‌سوم توان گرمایی ا‌ست.
Thermal rating (of fuel or reactor)
ترمیت – واکنش بین اکسید فلزی و فلز بسیار الکتروپوزیتیو (معمولاً آلومینیم) که گرمای شدید تولید می‌کند.
Thermite
فاز سوم – گاهی در استخراج از حلال، هنگامی شکل می‌گیرد که غلظت گونه‌ی استخراج‌شونده از میزان انحلال‌پذیری در ماده‌ی رقیق‌کننده بیشتر می‌شود؛ ممکن است باعث بی‌تأثیر شدن یا غیرعملی شدن فرآیند شود.
Third phase
تیکسوتروپیک – ماده‌ای که تا زمانی که در اثر نیروهای برشی شاره نشده است، ژل‌مانند است.
Thixotropic
توریم – عنصر با عدد اتمی 90. با اینکه توریم آکتینید است رفتار شیمیایی آن شبیه به عناصر گروه چهارم است.
Thorium
چرخه‌ توریم – تبدیل توریم 232 به اورانیم 233 که جزء شکافت‌پذیر دُور بعدی سوخت می‌شود.
Thorium cycle
تأسیسات بازفرآوری‌ گرمایی اکسید انگلستان – در سلافیلد کامبریا.
THORP – the British Thermal Oxide Reprocessing Plant
تن – تن متریک برابر با 1000 کیلوگرم یا 2200 پوند، مقایسه کنید با تن سلطنتی برابر با 2240 پوند.
Tonne
تبدیل – تبدیل یک عنصر به عنصر دیگر مثلاً در اثر جذب نوترون و گسیلیدن ذره‌ی بتا که عدد اتمی را یک عدد زیادتر می‌کند.
Transmutation
عناصر فرااورانیم – عناصری که در جدول تناوبی پس از اورانیم (عنصر 92) می‌آیند و اساساً عناصری مصنوعی هستند گرچه مقادیر بسیار کم پلوتونیوم (عنصر 94) در طبیعت یافت می‌شود.
Transuranic elements
تریتیوم – ایزوتوپ هیدروژن با عدد جرمی‌ 3 (دارای دو نوترون در هسته)، که با نیمه‌عمر 3/12 سال با گسیل ذره‌ی بتا وامی‌پاشد.
Tritium
تی‌آریو – (زباله) حاوی‌ عناصر فرااورانیمی.
TRU
ناهم‌خوانی (زمین شناختی) – گسیختگی در دنباله‌ رسوبات زمین‌شناختی.
Unconformity (geological)
اورانیم – سنگین‌ترین عنصری که به‌مقدار قابل‌ملاحظه در طبیعت یافت می‌شود؛ عدد اتمی 92.
Uranium
یون اورانیل- گروه که در بسیاری از فرآیند‌های شیمیایی بدون تغییر باقی می‌ماند؛ شکل عام اورانیم شش‌ظرفیتی U(VI) در محلول.
Uranyl ion
ظرفیت شیمیایی- توان ترکیب عنصر شیمیایی مثلاً تعداد اتم‌های هیدروژن یا کلر که می‌توانند با آن عنصر شیمیایی، مولکول خنثی بسازند. در بسیاری از عناصر، این ظرفیت بسته به حالت اکسایش یا احیا عددی متغیر است.
Valency
شیشه‌ای کردن – تبدیل زباله‌های هسته‌ای به شکلی شیشه‌ای برای دورریزی‌ دائمی.
Vitrification
وی‌وی‌ای‌آر – نوع روسی‌ رآکتور آب تحت فشار.
VVER
کیک زرد (اکسید اورانیم تغلیظ‌شده) – اکسید اورانیم غیره… که عمدتاً در محل معدن خالص شده باشد.
Yellowcake (uranium ore concentrate, UOC)
زئولیت – ماده‌ای معدنی که هم به‌شکل طبیعی یافت می‌شود و هم شکل مصنوعی‌ آن ساخته می‌شود و مخلوط آلومینیم‌اکسید و سیلیسیوم‌اکسید است و ساختاری دارد که ویژگی‌اش کانال‌های باز در مقیاس مولکولی‌ست؛ انواع مختلف زئولیت به‌صورت کاتالیزور در واکنش‌های گازی و تبادل یونی در محلول آبی به‌کار می‌روند.
Zeolite
زیرکالوی – آلیاژی که عمدتاً حاوی‌ زیركونیم است و به‌خاطر مقاوم‌ بودن در برابر خوردگی و میزان کم جذب نوترون برای پوشش سوخت به‌ كار می‌رود.
Zircaloy
یکای واحد جرم اتمی
Unified Atomic Mass Unit
مکانیک کوانتومی شاخه‌ای بنیادی از فیزیک نظری است که در مقیاس اتمی و زیراتمی به جای مکانیک کلاسیک و الکترومغناطیس کلاسیک به کار می‌رود. مکانیک کوانتومی بنیادی‌تر از مکانیک نیوتنی و الکترومغناطیس کلاسیک است، زیرا در مقیاس‌های اتمی و زیراتمی که این نظریه‌ها با شکست مواجه می‌شوند، می‌تواند با دقت زیادی بسیاری از پدیده‌ها را توصیف کند. مکانیک کوانتومی به همراه نسبیت عام پایه‌های فیزیک جدید را تشکیل می‌دهند.
Quantum Mechanics
طیف‌سنجی جذب اتمی
Atomic Adsorption Spectroscopy
میکروسکوپ نیروی مغناطیسی (MFM) نوعی میکروسکوپ توسعه یافته از ایده میکروسکوپ نیروی اتمی است. این میکروسکوپ از تغییرات فضایی نیروی مغناطیسی بین سطح نمونه و نوک کانتی لیور برای تصویرسازی استفاده می‌کند.
Magnetic Force Microscope
میکروسکوپ نیروی اتمی یا میکروسکوپ نیروی پویشی در سال ۱۹۸۶ توسط کوئِیْت، بنینگ و گربر اختراع شد. مانند تمام میکروسکوپ‌های پراب پویشی دیگر، از یک پراب (probe) تیز که بر روی سطح نمونه تحت بررسی حرکت می‌کند، استفاده می‌کند.
Atomic Force Microscope
طیف‌سنجی جرمی (MS) یکی از روش‌های طیف‌سنجی است که شامل جداسازی یون‌های یک یا چند اتمی بر پایه نسبت جرم به بار (m/z) و اندازه‌گیری m/z و فراوانی یون‌ها در فاز گازی است. به عبارت دقیقتر طیف‌سنجی جرمی به بررسی نسبت جرم به بار مولکولها با استفاده از میدانهای الکتریکی و مغناطیسی می‏‌پردازد.
Mass Spectroscopy
تشدید مغناطیسی هسته (NMR) یک پدیده فیزیکی بر اساس مکانیک کوانتمی است. در حضور یک میدان مغناطیسی قوی، انرژی هسته‌های عناصر مشخصی به علت خواص مغناطیسی این ذرات به دو یا چند تراز کوانتیده شکافته می‌شوند. الکترون‌ها نیز به طریقی مشابه هسته عمل می‌کنند. انتقالات میان ترازهای انرژی القاشده مغناطیسی حاصل می‌تواند با جذب تابش الکترومغناطیسی با بسامد مناسب انجام شود. درست شبیه انتقالات الکترونی که با جذب تابش فرابنفش یا مرئی صورت می‌پذیرد. اختلاف انرژی بین ترازهای کوانتومی مغناطیسی برای هسته‌های اتمی به مقداری است که با تابش در گستره‌ای از ۰٫۱ تا ۱۰۰MHz مطابقت دارد. طیف‌بینی NMR هم به منظور کارهای کمّی و هم به منظور شناسایی کیفی مولکول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر چند که قدرت اصلی این دستگاه در شناسایی کیفی ترکیبات آلی و زیستی بسیار پیچیده‌است.
Nuclear Magnetic Resonance
کمسیون انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا (AEC) یک سازمان دولتی در آمریکا بود که بین سالهای ۱۹۴۷ تا ۱۹۷۴ مسئولیت کنترل و توسعه انرژی هسته‌ای در ایالات متحده آمریکا را داشت. این سازمان توسط کمیسیون قانونگذاری هسته ای جایگزین شد.
Atomic Energy Commission
لغات فیزیک بخش 2
Irantarjomeh
لطفا به جای کپی مقالات با خرید آنها به قیمتی بسیار متناسب مشخص شده ما را در ارانه هر چه بیشتر مقالات و مضامین ترجمه شده علمی و بهبود محتویات سایت ایران ترجمه یاری دهید.