سیستمهای حسابداری در ملتهای در حال توسعه

سیستمهای حسابداری در ملتهای در حال توسعه – ایران ترجمه – Irantarjomeh

مقالات ترجمه شده آماده گروه حسابداری

مقالات ترجمه شده آماده کل گروه های دانشگاهی

مقالات رایگان

سیستمهای حسابداری  ملت‌های در حال توسعه

 دیوان حسابداری

 2003

تجربه نیجریه‌ایها

با وجود آنكه اصول اولیه حسابداری ممكن است در بین كلیه ملل یكسان باشد سیستمهای حسابداری نیز می‌توانند تفاوتهایی داشته باشند. همچنانكه این سیستمها در بین صنایع مختلف نیز متفاوت می‌باشند. چنین گوناگونی در سیستمهای حسابداری  می‌تواند مرتبط با تفاوتهای سطوح توسعه اقتصادی، وضعیت اجتماعی و تا حد زیادی به واسطه پیچیدگی كاربران اطلاعات مالی در كشورها و صنایع گوناگون باشد. علاوه بر این، با داشتن اهمیتی برابر، آنالیزهای سیستمهای حسابداری بین ملت‌ها معرف آن است كه هیچگاه دو محیط حسابداری و تجاری نمی‌توانند مثل هم باشند. هر محیط حسابداری و تجاری ملی، گوناگون بوده و ممكن است به سیستم حسابداری با دیدگاههای متفاوتی، از آنچه در دیگر كشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد، نیاز داشته باشد.

 با استفاده از این دیدگاهها جهت آنالیز سیستمهای حسابداری كشورهای مختلف و محیط‌های متفاوت تجاری،‌ یكی از هدفهای ایده‌آل برای مجموعه حسابداری كشورهای در حال رشد، اتخاذ ویژگی‌های پذیرفته شده عمومی اصول حسابداری و تكنیكهای كاربردی در محیط‌های مربوط به آن می‌باشد. به صورت طعنه‌آمیزی، بیشتر كشورهای در حال توسعه، درگیر شدن در امر واردات سیستمهای حسابداری را از كشورهای پیشرفته و توسعه یافته بجان خرید‌ه‌اند. در حالیكه، بسیاری از این سیستمها برای آنها ناكارآمد و در اغلب مواقع تاسف‌بار می‌باشند. چنین سیستمهای وارداتی حسابداری، به طور نامشخص و بدون تمایز در برخی از كشورهای در حال توسعه پذیرفته می‌شوند، نظیر كشور نیجریه، بدون آنكه تغییرات مناسبی را با توجه به نیازهای خاص ملت خود در این محیط حسابداری و تجاری وارد نموده باشند. عملی كه در برخی از مواقع منجر به بروز هرج و مرج در روند اداره امور حسابداری می‌گردد. این مقاله، سیستمهای حسابداری جاری در نیجریه را بررسی و پیشنهاداتی را جهت ارتقای آن ارائه می‌نماید.

سیستم حسابداری جاری و رویه‌های آن در نیجریه

سیستم حسابداری نیجریه، كاملا موازی و دنباله‌رو دیدگاه فلسفه بریتانیا به صورت عام می‌باشد (همچنین به میزان اندكی نیز شباهت به سیستم ایالت متحده دارد). چنین سیستم حسابداری كه بوسیله مجموعه‌ای از حسابداران حرفه‌ای نیجریه‌ای بدون تغییرات تعیین كننده پذیرفته شد، به میزان زیادی متكی به عملیات حسابداری بخش خصوصی و مفاهیم آن می‌باشد. این سیستم حسابداری، شامل روش دفترداری دوبل و ترازنامه می‌باشد كه در آن كلیه دارائیها می‌بایست مساوی كلیه بدهیها و دارایی شركاء بوده تا بتوان رابطه پایه حسابداری را نگه داشت. این سیستم همچنین شامل یك وضعیت صورتحساب تجاری ـ مالی متعارف می‌باشد ـ حساب سود و زیان. سیستم حسابداری كنونی نیجریه همانگونه كه از بریتانیا اتخاذ گردیده محدود به این دو صورتحساب مالی چند منظوره نبوده و شامل سیستمهای زیر می‌باشد:‌ صورتحسابهای عملكرد مالی، دفتر كل، دفتر روزنامه و دیگر مستندات مربوطه، كه بیشتر آنها براساس فروش و دریافت نقدی، خرید و پرداخت، نگهداری زمان كار كاركنان، حقوق و همچنین گزارشات محصول و هزینه، تنظیم می‌گردند.

كلیه شركت‌هایی كه به نوعی با قواعد و مقررات شركت‌های نیجریه‌ای سر و كار دارند می‌بایست نسبت به نگهداری دفاتر حسابداری به صورت مناسب اقدام كرده كه در آن موارد وصولی و هزینه‌ها، فروش و خرید، دارئیها و بدهی‌ها مشخص گردیده باشد.

این امور با طراحی سیستم حسابداری از مستندات اولیه تا دفاتر روزنامه و ثبت آنها در دفتر كل حسابها و همچنین از دفتر كل به اسناد خاص امكان‌پذیر می‌گردد. نظیر آماده‌سازی حسابهای تراز آزمایشی و آماده نمودن كاربرگها. نتیجه مراحل گوناگون چنین سیكل حسابداری، شامل آماده‌سازی و گزارش‌دهی فرمهای گوناگون صورتحسابهای مالی می‌باشد، از قبیل: ترازنامه، حساب سود و زیان و صورت تغییرات در مسائل یا وضعیت مالی. صورتحسابهای مالی و گزارشات براساس ماهیانه آماده شده و به عنوان گزارش مورد استفاده مدیران و سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌گیرد. این سیستمها همچنین وضعیت‌ها را به صورت ماهیانه و سال به روز نشان می‌دهند. علاوه بر این، صورتحسابهای تلفیقی، تغییرات در وضعیت مالی در مواقع ادغام و یا خرید بین شركت مادر و شعبات آن، می‌‌تواند به كار گرفته شود. همچنین، فرمهای گوناگون حسابها به صورت لیست شده در دفتر كل و در حسابهای كل هزینه دسته‌بندی شده و در نتیجه در ترازنامه و صورتحسابهای سود و زیان نیز گنجانده شده و در بیشتر مواقع برحسب سیستم كدگذاری عددی رسمی شماره‌گذاری می‌گردند. همچنین، بخش بدهكار و بستانكار، كه در آن بدهكاران و بستانكاران شركت، پس از دیگر اعمال موارد عمومی ثبت می‌گردند.

بخش دفتر روزنامه از سیكل حسابداری، شامل مجموعه كاملی از دفاتر روزنامه می‌باشد. حساب سود و زیان هر یك از شركت‌های منفرد نیز دنباله‌روی الگوهای متعارف كشورهای غربی است.

اینها روشهای گزارش‌گیری سنتی بودند كه بوسیله صاحبان مستعمراتی آن یعنی بریتانیایی‌ها به بدنه حسابداری نیجریه تحمل گردید.

حسابداری حرفه‌ای نیجریه بطور اساسی فرمت و فرمهای اصلی حسابداری را به همراه طبقه‌بندی آن حفظ كرده بدون آنكه این مورد را در نظر داشته باشد كه آیا اینگونه سیستمها و روشها می‌توانند ملزومات مورد نیاز حسابداری و موارد سودمند آن را برای محیط حسابداری نیجریه به ارمغان آوردند یا خیر. مجموعه‌ حرفه‌ای حسابداری نیجریه معمولا با این سئوال همیشگی سروكار دارد كه آیا اینگونه صورتحسابهای سنتی، بدون تغییرات لازم، می‌تواند در محیط حسابداری كشور مفید واقع شود و می‌تواند خصیصه‌های كاربران اطلاعات مالی را كه بیشتر آنها در تفسیر صورتحسابهای مالی پیچیده تجربه‌ای ندارند را تحت پوشش قرار دهد ؟

ضعف‌ها در روش گزارش‌گیری جاری

مشكلات حسابداری در نیجریه و دیگر كشورهای در حال توسعه به خوبی مستندسازی شده است. معمولا مشكلات مدیریت شامل:‌ كنترل داخلی ضعیف، عدم مفاهیم حسابداری مدیریتی، ركوردهای تكمیل نشده غیر دقیق و دیر، بستن عملیات حسابداری و سیستمهای غیر قابل حسابرسی می‌باشند. این مشكلات به صورت اولیه مرتبط با كمبود حیاتی كاركنان با تجربه و متخصص و عدم وجود سیستمهای حسابداری خوب می‌باشد و همانگونه كه جلوتر بیان گردیده حرفه‌ حسابداری نیجریه جهت كشورهای پیشرفته طراحی شده و بدون اعمال تغییرات لازم به منظور برآورده‌سازی نیازهای نیجریه مورد استفاده قرار گرفته است. اینگونه سیستمهای حسابداری وارداتی برای برطرف‌سازی نیازهای اطلاعاتی كاربران مالی در كشورهای پیشرفته طراحی گشته كه معمولا از تخصصی بالایی در حسابداری و مسائل مربوط به آن، برعكس همتایان نیجریه خود، برخوردارند. برای كشورهای در حال توسعه تجربه نیجریه این نكته را تاكید می‌كند كه نیاز به یك سیستم كارای حسابداری وجود دارد. سیستمی كه در آن متغییرهای محیطی و سطح پیچیدگی كاربران اطلاعات مالی منظور شده باشد. بطور مثال ترازنامه‌های عادی، عمر و سودمندی خود را در نیجریه كرده است و می‌بایست به گونه‌ای تغییر یابد كه نیازهای حسابداری نیجریه و محیط تجاری آن را برآورده سازد. در پی مقرارات و قوانین  سال 1988 كه تا میزان زیادی كپی قواعد مربوط به كمپانی بریتانیایی بود، حسابداران نیجریه هم اكنون به روش گزارشات همراه به ترازنامه متعارف و حسابهای سود و زیان، كه قبلا ذكر گردید، عمل می‌كنند.

مقررات و قواعد نیجریه مربوط بدین امر در سال 1968 بیان می‌دارد كه : ”هر ترازنامه می‌بایست بازتابی از نگرش موارد انجام گرفته صحیح، آن شركت در آخر سال مالی باشد و هر یك از حسابهای سود و زیان شركت می‌بایست بازتاب سود و زیان درست و حقیقی شركت باشد …“ این مقررات بر روی درست بودن گزارشات مالی تاكید داشته و در هیچ مورد، تاكیدی بر رابطه و یا ذهنیت خاص، در سیستم حسابداری و رویه‌های آن ندارند. این امر به خودی خود یك شكل اصلی در قواعد نیجریه بوده كه آن را از بریتانیا اتخاذ كرده است، از اینرو یك كمبود اساسی در عملیات كلی حسابداری جاری نیجریه محسوب می‌شود. متخصصین به صورت كلی این نظر را قبول دارند كه صورتحساب مالی می‌بایست عملكرد ارتباطات خود را به بهترین وجه، به هنگامیكه عرضه اطلاعات حسابداری را در فرمتی كه بیشترین حالت فهم را برای كاربران دارد، پیاده سازند. چنین صورتحاسبهای مالی معمولا از بیان حالت قطعیت خودداری می‌كنند، مخصوصا هنگامی كه فهمیده می‌شود كه ترازنامه معمولی، و صورتحسابهای درآمد به خودی خود صورتحسابهای نهایی نبوده، ولی در ذات به شكل دینامیك یا پویا می‌باشد. از جمله موارد مهم دیگری كه متخصصین معمولا آن را مرتبط با یك صورتحساب مالی ایده‌آل می‌دانند افشاء كامل كلیه اطلاعات مهم مالی است.

با توجه به این حقایق، ارزیابی كلی این موضوع، با توجه به سیستم حسابداری جاری نیجریه، جهت تعیین آنكه به چه میزان این سیستم توانسته است در نیجریه موفق باشد، البته چنانچه اصلا موفقیتی در كار باشد، امری الزامی جلوه می‌نماید. مطالعه سیستم حسابداری جاری نیجریه نشان دهنده تخلفات اصلی، در صورتی كه این سیستم اصلا بكار گرفته شده باشد، در استانداردهای گزارشات صورتحسابهای مالی می‌باشد. در هیچیك از زمینه‌ها چنین تخلفاتی قابل توجه‌تر از ترازنامه نیست، كه هنوز نیز با فرمت سنتی در نیجریه تهیه می‌گردد.

پیشنهاداتی برای ارتقای گزارشات حسابداری جاری:

اسكینر در تحقیق جاری خود بدین نتیجه رسید كه هدف نهایی حسابداری ”انتقال اطلاعات مرتبط با نیازها به كاربر“ می‌باشد. بدون هیچگونه بحثی این اظهارات بیانگر ”سودمندی“ به عنوان هدف اولیه حسابداری بوده و این مورد به راستی در خصوص محیط حسابداری نیجریه دقیق و درست می‌باشد.

كاربران اطلاعات حسابداری گوناگون در نیجریه شامل سرمایه‌گذاران، اتحادیه‌های تجاری، دولت و آژانسهای دولتی، موسسات مختلف و مشاغل تجاری می‌باشند. آنها به خودی خود افرادی غیر فنی بوده كه معمولا در امور حسابداری ومالی بی‌اطلاع و كم تجربه هستند. با توجه به این حقیقت، این فهم ضروری می‌باشد تا موسسه حسابداران خبره نیجریه، گامهای لازم را جهت كاهش استفاده از فرامین فنی و ساده‌سازی فرمت‌ها، به منظور افزایش درك فهم كاربران، بدون از دست رفتن استانداردهای حرفه‌ای این موسسه، بردارند.

فاصله بسیار زیاد از حسابداری استاندارد مورد نیاز، می‌تواند باعث صدمه و آسیب‌ زدن به پیامی باشد كه یك صورتحساب مالی می‌بایست به كاربران خود تفهیم دارد. مفهوم ضرورت مرتبط با این موارد نهایتا بعنوان یك عنصر حیاتی در پیاده‌سازی صورتحسابهای مالی پیشنهادی برای كاربران اطلاعات مالی نیجریه مطرح می‌گردد، همانگونه كه در زمینه 1 و2 نشان داده شده است. چنین صورتحسابهای مالی        ساده، قابل درك و با زبان ساده نوشته شده‌است. كارگران نیجریه و نیاز آنها به عدم پیچیدگی، كاملا مشخص می‌باشد. خوانندگان صورتحسابهای مالی معمولا فعالیت خود را حول موارد مورد علاقه خود قرار می‌دهند تا مباحث فنی و آماری. بنابراین، گزارشات می‌بایست جریان فعالیت را به هنگام سیكل ساده حسابداری یك شركت نشان دهد. چنین گزارشات سیستماتیك خوانندگان غیر حرفه‌ای را قادر می‌سازد تا جریان هزینه‌ها را در فاكتورهای تولید مشاهده نموده و بتوانند میزان موفقیت یا شكست بدست آمده را در ارائه محصولات یا خدمات و همچنین بدست آوردن نقدینگی از این طریق لمس نمایند. ضمن آنكه سادگی كار، آنها را قادر می‌سازد تا ارزیابی‌های مادی را در فاكتورهای تولیدی مختلف، نظیر تصفیه بدهی‌ها، بهتر درك نمایند. از دیگر فرمتهای این دیدگاه سیستماتیك نسبت به گزارشات صورتحساب مالی آن است كه زیبایی اینگونه گزارشات مالی را به عنوان یك سیستم منظم علمی و هنری، افزایش می‌دهد. به طور مثال، ارتباط بین دارایی‌ها و بدهی‌ها نمی‌بایست كاملا از دست رود و در این خصوص این موضوع می‌بایست اهمیت ثانویه داشته باشد، تا آنكه به عنوان یك نقطه متمركز در گزارش مورد توجه باشد.

گزارشات مالی كاربران را در كشورهای در حال توسعه بهتر راهنمایی می‌نماید. البته در صورتیكه گزارشات آنها كاملا و به وضوح  اطلاعات مرتبط با سود را نشان دهد. با توسعه فهم عمومی در این خصوص كه تجارت در نیجریه عرضه كننده كالاهای مصرفی اولیه مورد نیاز می‌باشد، علاوه بر اینكه باعث كسب درآمد شده (كه خود بعنوان ابزار اصلی خرید محصولات می‌باشد)، موسسه حسابداران خبره نیجریه می‌بایست از دسته روشهای حسابداری استفاده كنند كه قادر باشند تجارت را بصورتی قابل فهم عرضه دارند. گزارشات دقیق و قابل فهم به همراه اطلاعات حسابداری قابل اتكا بسیار مورد نظر عامه می‌باشد. در پیام صورتحسابهای مالی می‌بایست از واژه‌ها و عبارات فنی كمتری استفاده كرد، به گونه‌ای كه كاربران بتوانند اطلاعات حسابداری را درك كرده و از این رو آگهی بیشتری در این خصوص كسب نمایند.

با اعمال تغییرات در فرمت ترازنامه‌ای استاندارد سنتی می‌توان اطلاعات مالی را به صورت بهتر، قابل درك‌تر  روشنتر ارائه داد. همانگونه كه قبلا ارائه گردید، اطلاعات ترازنامه به همراه اطلاعات صورتحساب سود و زیان می‌بایست به گونه‌ای تنظیم گردد كه مهمترین ویژگی‌های یك وضعیت خاص را مشخص نمایند. سرفصل‌ها، الزاما نمی‌بایست از سیستم بریتانیا تبعیت كرده باشند. در جایی كه از این سرفصلها استفاده شده است بسیاری از حسابداران حرفه‌ای نیجریه اظهار داشته‌اند اطلاعات ترازنامه قابل ارائه به صورت فرمت سنتی نخواهد بود. در این صورت تنظیمات سنتی را می‌بایست به هنگامی‌ كه یك هدف مفید، بدون از دست رفتن اطلاعات مدنظر باشد، تغییر داده و ترازنامه جدید می‌بایست جایگزین عبارات آگهی‌بخش و تشریحی فنی گردد. همچنین می‌بایست از پیچیدگی‌های آن نیز كاسته شود و به گونه‌ای باشد كه قسمت‌های مختلف یك پیام به صورتی مجزا گردد كه بتواند نیازهای كاربران غیرحرفه‌ای اطلاعات مالی نیجریه و دیگر كشورهای در حال توسعه را مرتفع سازد.

بیشتر دفاتر مالی شركتهای نیجریه از فرمت T شكل استفاده می‌كنند، كه یك فرمت گزارش‌دهی عمودی است. با این وجود، در صورتیكه این فرمت به صورت منظم و متناسب ارائه گردد، می‌تواند برای محیط حسابداری نیجریه مناسب باشد. در این فرمت، كه هم‌اكنون برای كاربردهای بین المللی در نیجریه پیشنهاد شده، دارائیهای  دیگر نیز اضافه شده و تعهدات باقیمانده كسر گردیده، تا نهایتا دارائی خالص صاحب حساب مشخص گردد. این فرمت كه در مقابل فرمت متعارف گزارش‌گیری مالی در شركتها می‌باشد، دارای فرمت مشخص‌سازی سرمایه در گردش بوده و همچنین مقایسه بین سالها را نیز آسان می‌سازد.

عمل جاری حسابداری نیجریه در خصوص استفاده از اطلاعات مقایسه‌ای یك سال مالی به تنهایی، جهت گزارش‌گیری، می‌بایست تغییر كند. صورتهای مقایسه‌ای گزارشات برای زمانهایی نه كمتر از 3 سال می‌بایست كلیه مشاغل و موسسات الزامی باشد، بجز شركتهایی كه در طول این مدت عملیاتی نبوده‌اند. چنانچه این اطلاعات را نتوان در بدنه صورتحساب مالی قید كرد، آنها را می‌بایست در صورتحسابهای فرعی و متمم گنجاند. این روش آماده‌سازی ترازنامه و صورتحساب ضرر و زیان دارای فرمت آشكارسازی تغییرات مهم بوده و باعث بروز ایده تجاری- مالی و توسعه آن در طول سالها خواهد شد. به منظور آنكه خوانندگان این گزارش گمراه نگردند، صورتهای مقایسه‌ای می‌بایست بیانگر كاربرد مداوم اصول حسابداری قابل قبول عامه از یك زمان به زمان دیگری باشند. هر دلیلی برای استفاده از صورتحسابهای غیر مقایسه‌ای را می‌بایست تشریح نمود. این موضوع قویا توصیه گردیده است كه اشكال مقایسه‌ای برای زمانهای درآمد یكسان برحسب سهم، درصورتیكه چنین چیزی وجود داشته باشد، فورا در انتهای صورتحساب سود و زیان قید گردد. همچنین مهم می‌باشد كه ارزش جاری بازار برحسب سهام و بازده سود سرمایه نیز فورا در انتهای ترازنامه قید گردد. این امر به صورت اولیه، برای سهامداران نیجریه‌ای كه علاقه بیشتری به نسبت سود‌دهی در برابر نسبت آنالیز مالی دارند، مطلوب می‌باشد. اطلاعات مالی كه نشان دهنده سودمندی و بازده سود و گزارشات سرمایه‌گذاری به زبان ساده باشد دارای بیشترین كاربرد در نیجریه است.

بیان شفاف و بی‌پرده می‌بایست در بدنه مجموعه صورتحساب مالی به همراه تشریح هر یك از موارد آن وجود داشته باشد. همچنین هر یك از موارد اضافه و مفید اطلاعاتی را می‌توان به صورت زیرنویس  نشان داد و یا آنكه آنرا در گزارش شركت به مدیران ارائه داد. مهمترین توسعه بعدی آن است كه كلیه اقلام صورتحساب می‌بایست به زبان ساده، شفاف و قابل فهم درج گردد. اینچنین ترازنامه‌های ساده‌ای، در مقایسه با نوع پچیده بریتانیایی آن، می‌بایست با بیان الفاظ ساده جهت فهم كاربران اطلاعات مالی غیر متخصص به كار گرفته شود.

از آنجا كه ملل در حال توسعه معمولا با تورم سنگین و تاثیرات تغییرات سریع تكنولوژی روبرو هستند، فاكتورهایی كه می‌تواند تعیین كننده این موضوع باشد كه چیزی باعث افزایش دارایی‌های خالص می‌گردد ممكن است در چنین محیط‌هایی متفاوت با ملل پیشرفته باشد. پروفسور آنتوان توصیه می‌كند كه ارزش جاری حسابداری در اقتصاد، كه به صورت زیادی بوسیله دولت‌ها كنترل می‌شود، بواسطه آنكه احتمال زیادی وجود دارد كه قیمتهای جاری بر سیاست‌های دولت‌ها تاثیر گذارد، الزاما واقعیت اقتصادی را مطرح نمی‌سازد. تغییرات تكنیكی ممكن است در كشورهای درحال توسعه بسیار سریعتر از كشورهای توسعه یافته روی دهد و از اینرو نیاز به اندازه‌گیری ارزش دقیق چنین اقلامی، نظیر نسبت سرمایه به تولید در مقابل هزینه،  سود، مالیات و هزینه جایگزینی، در كشورهای در حال توسعه می‌تواند دارای تفاوتهای زیادی با كشورهای در حال توسعه باشد.

به صورت خلاصه، چیزی كه ملل در حال توسعه بدان نیاز دارند، یك سیستم حسابداری سیستماتیك و كاملا طراحی شده می‌باشد كه بتواند پاسخگوی نیازهای حسابداری محیط تجاری آنها باشد. متغیرهایی كه در این خصوص می‌بایست به آنها توجه كرد عبارتند از: اقتصاد، سیستم سیاسی، مالیكت تجاری و شرایط اجتماعی، پیچیدگی مدیریت تجاری و مالی جامعه، اقدامات در جهت نوآوری تجاری و مراحل توسعه اقتصادی. چنین سیستمهای حسابداری‌ای را می‌توان پس از توسعه سیستمهای ملل پیشرفته نظیر ایالت متحده الگوسازی نمود. اما، همانگونه كه پروفسور آنتوان پیشنهاد می‌نماید، آنها را می‌بایست جهت برطرف‌ نمودن نیازهای حسابداری و تجاری محیط خود مورد بازنگری قرار داد.